وعده بودجه بدون کسری
پیمان مولوی
نخست) مسوولان اجرایی ارشد دولت سیزدهم طی روزهای اخیر اعلام کرده‌اند که دولت بودجه 1401را بدون کسری بودجه ارایه خواهد کرد. در وهله نخست باید به این واقعیت اشاره کرد که اگر مسوولی در ایران اعلام کند، بودجه را بدون کسری قرار است ببندد و برای رسیدن به آن نیز تلاش کند، همه باید از او حمایت کنند تا موفق شود. همین که مسوولان و تصمیم‌سازان کشور به این نتیجه رسیده‌اند که با کسری بودجه نمی‌توان اقتصادی، متعادل و متوازن داشت، یک گام رو به جلو است. اینکه مدیران ایرانی متوجه شده‌اند، ریشه مشکلاتی مانند تورم، توسعه پایه پولی و رشد نقدینگی در کسری بودجه است، خوشحال‌کننده است. اما باید توجه داشت که هر بودجه‌ای 2بخش دارد. یکی بخش هزینه‌ها است و دیگری نیز بخش درآمدها. در حوزه هزینه‌ها که اقتصاد ایران با یک تورم بالای 50درصدی روبه‌روست و احتمال افزایش هزینه‌های دولت در سال آینده محتمل‌تر است. از سوی دیگر در بخش درآمدها نیز با توجه به تداوم تحریم‌ها، چشم‌انداز روشنی از فروش نفت بالا و افزایش درآمدهای دولت وجود ندارد. بنابراین از منظر تئوریک امکانی برای داشتن بودجه‌ای بدون کسری بودجه را نمی‌توان متصور شد. تنها راهی که می‌توان روی آن حساب باز کرد، یکی کاهش هزینه‌های دولت است و دیگری هم لغو تحریم‌های اقتصادی و افزایش درآمدهای دولت. تنها در این صورت است که می‌توان، احتمالی برای کاهش کسری بودجه متصور شد. شخصا معتقدم اگر دولت سیزدهم بتواند کسری بودجه‌ای در سطح کسری بودجه 1400 برای سال آینده نیز داشته باشد هم باید خوشحال باشیم. باید دید که دولت با استفاده از چه گزاره‌هایی می‌تواند، کسری بودجه احتمالی خود را کاهش دهد. گزاره‌هایی وجود دارد که احتمالا دولت از طریق آن قصد دارد یاممکن است قصد داشته باشد کسری بودجه را کاهش دهد که می‌توان آنها را بررسی کرد.
دوم) نخستین راهبرد افزایش حجم مالیات دریافتی است. نکته‌ای که بسیاری از تحلیلگران را نگران می‌کند، مسابقه‌ای است که در دولت و مجلس برای افزایش مالیات‌های عمومی در جامعه به راه افتاده است. مسوولان ایرانی شنیده‌اند که در کشورهای توسعه‌یافته از طریق مالیات، رتق و فتق امور صورت می‌گیرد، اما به این واقعیت توجه نشده که در این کشورها ابتدا رونقی در فضای کسب و کار ایجاد می‌شود، بعد از مردم و فعالان اقتصادی مالیات ستانده می‌شود. ضمن اینکه دولت‌ها در کشورهای توسعه‌یافته در ازای مالیاتی که دریافت می‌کنند به مردم و فعالان اقتصادی خدمات دامنه‌داری ارایه می‌کنند. بخش نگران‌کننده اظهارنظر‌های مسوولان دولتی در خصوص جبران کسری بودجه آن است که دولتی‌ها بار اصلی بودجه را مبتنی بر افزایش مالیات‌ها قرار دهند. قربانی این رویکرد ابتدا حقوق‌بگیران هستند و
مرحله بعد نیز فعالان تولیدی کشور. بنابراین در شرایطی که فضای کسب و کار ایران در وضعیت بحرانی قرار دارد، تاکید بر دریافت مالیات‌های متنوع از مردم و فعالان اقتصادی، بیشتر آنها را به سمت فقر بیشتر و در مرحله بعد به سمت بازارهای کشورهای همسایه و سرمایه‌گذاری در سایر کشورها سوق می‌دهد. باید توجه داشت که در شرایطی که اقتصاد ایران رشد اقتصادی نداشته، افزایش مالیات‌ها ممکن است، تبعات مخربی نیز داشته باشد. سوم) موضوع مهم بعدی تاکیدی است که دولت برای فروش دارایی‌های سرمایه‌ای خود دارد. خبر خوبی است که دولت کوچک شود و اقدام به واگذاری املاک و شرکت‌های خود کند. اما مکانیسم این ارایه و فروش این دارایی‌ها شفاف نیست. واقع آن است که بخش خصوصی ایران در وضعیتی نیست که بتواند دارایی‌های سرمایه‌ای دولت را در این حجم و گستردگی بخرد. آیا قرار است، این دارایی‌ها دست به دست شود و بخش‌های خصولتی قوی‌تر ظهور کنند و در برابر بخش خصوصی قد علم کنند؟ آیا گروه‌های ذی‌نفع بزرگ‌تر قرار است ایجاد شوند؟ گزاره بعدی نیز فروش اوراق است که دولت با زایدالوصفی در حال انجام آن است. به نظرم ایرادی ندارد، کشوری اوراق به اندازه بیش از دو برابر GDP خود به فروش برساند. اما همزمان با فروش این میزان اوراق باید امیدواری در میان مردم و فعالان اقتصادی را بالا برد. باید این پالس ارسال شود که دولت به دنبال حل مشکل تحریم‌ها است و سیاست تنش‌زدایی را دنبال می‌کند.فروش اوراق در کشوری که دنبال تنش‌زایی با جهان پیرامونی است و چشم‌انداز روشنی از رشد اقتصادی و توسعه ندارد، مردم را نگران می‌کند که آیا دولت می‌تواند در 2سال آینده سررسید این اوراق را خریداری کند؟ چهارم) بر این اساس است که معتقدم وعده ارایه بودجه‌ای بدون کسری، وعده بزرگی است که امکان تحقق آن پایین است.این در حالی است که هنوز بانک مرکزی و وزارت اقتصاد مشخص نکرده‌اند که چه راهبردی ارزی و اقتصادی را پیگیری می‌کنند؟ آیا سیاست نرخ ارز شناور دنبال می‌شود؟ سیاست تک‌نرخی مورد توجه است؟ یا سیاست‌های دیگر؟ در این شرایط باید ببینیم که دولت با استفاده از چه مکانیسمی قصد دارد یک چنین بودجه‌ای بدون کسری را ارایه کند. بعد از ارایه بودجه توسط دولت بهتر می‌توان درباره جزییات بودجه صحبت کرد و اقدام به قضاوت و داوری مطلوب‌تری داشت.
