بازار به اندازه کافی هوشمند نیست
حمید مرتضی کوشکی
ذات خرید و فروش غیرقانونی نیست و هر سهامداری اختیار دارایی خود را دارد و می‌تواند به هر گونه‌ای که تمایل دارد به فروش برساند؛ حتی رنج‌کشی‌های منفی هم ذاتا بد نیست چرا که امکان دارد سهامداری پول لازم باشد یا از روند سهم خود خسته شده باشد و خواهان خروج هر چه سریع‌تر از یک نماد معاملاتی خاصی باشد. بخش زیادی از ایراداتی که از ساختار نظارتی گرفته می‌شود به علت عدم تسلط سهامداران به ساختار نظارتی است. اگر افراد معترض به خوبی دستورالعمل انضباطی کارگزاران را مطالعه کنند و به خوبی بندهای قانونی را بشناسند، بسیاری از چالش‌هایی که آن را به اشتباه ایراد یا تخلفی می‌دانند، رفع می‌شود.
به طور نمونه ابهامات زیادی در خصوص بند مربوط به سفارش چینی گسترده به منظور اغوای بازار وجود دارد. فعالیت‌های سهامدار یا معامله‌گری که دارای اِستیشن معاملاتی است، شاید به خوبی در تابلوی معاملاتی منعکس نشود و یک شخص بیننده این برداشت را داشته باشد که تخلف مذکور را مرتکب شده و قصد اغوا و اختلال در روند معاملاتی داشته است اما زمانی که ناظر جزییات آن را بررسی می‌کند، متوجه خواهد شد که هیچ معاملات مشکوکی رخ نداده و سهامدار به طور فرضی قصد فروش تمام دارایی خود و خروج از سهم را داشته است.
موارد این‌چنینی از طریق شهود تابلوی معاملات قابل ردیابی و پرداختن نیستند و متاسفانه بحث تخلف و دستکاری معمولا در سرازیری و افول بازار سهام داغ می‌شود چرا که در این برهه زمانی سهامداران سود خود را که از دست می‌دهند یا ضرری را متحمل می‌شوند نسبت به معاملات و بازار بدبین شده و دائما فرض می‌کند که دستان پشت‌پرده به دنبال ایجاد اشکال یا خراب کردن بازار هستند.
در زمانی که بازار سهام صعودی می‌شود، معمولا هیچ شخصی به معاملات معترض نیست و حتی درگذشته برخی از اقتصاددانان نسبت به برخی از تخلفات یا رفتارهای مخرب هشدار داده بودند اما سهامداران نسبت به گفته آنان جبهه گرفتند. بنابراین تاثیر روانی و روانشناسی افول بازار بر ظن اشتباه معامله‌گران تاثیر بسزایی دارد. بازار سرمایه ما به اندازه کافی هوشمند نیست و سهامداران به طور آنی و با مشاهده تغییرات تابلو اقدام به معامله می‌کنند یا تقلیدکننده تصمیمات شخص دیگری هستند؛ در صورتی که چنین رفتاری اشتباه بوده و هر معامله‌گری باید تحلیل منطقی و مختص به خود را داشته باشد و بر اساس یک اصول مشخص اقدام به خرید یا فروش نمادی کند.
گاهی تخلف‌های این‌چنینی در بازار رخ می‌دهد که البته سازمان بورس و اوراق بهادار در این خصوص پیگیری‌های جدی داشته و گزارش‌های مستندی از آن تهیه و ضبط می‌کند. برخی مواقع بازیگران سهمی آوردر و سفارش‌های کم‌حجمی را به ثبت می‌رسانند و با چنین رفتاری احساسات سهامداران را برانگیخته و به اصلاح اعصاب آنان را خورد می‌کنند.
ناظران بازار سرمایه این موارد را رصد کرده و در صورت مشاهده تخلف، برخورد قانونی می‌کنند اما فرض اینکه غول بازار قصد جهت‌دهی به بازار را دارد، اشتباه است و این موارد معمولا سریع ردیابی و سفارش آنها حذف می‌شوند.
تخلف همیشه در بازار وجود دارد و گفته‌هایم مبنی بر اینکه مشکلی در بازار پیدا نمی‌شود، نیست؛ حتی در بازارهای مالی امریکا که دارای بازاری پیشرفته هستند نیز تخلفات شکل می‌گیرد و در حقیقت اگر همه چیز بازار سرمایه ما بر طبق اصول و بدون مشکل بود، کمیته بررسی تخلفات و نظارت بر معاملات شکل نمی‌گرفت اما میزان این موارد به قدری اندک است که نمی‌تواند بر جو بازار سهام اثر بگذارد و گفته‌هایی مبنی بر اینکه تخلف باعث ریزش بازار می‌شود دور از انصاف بوده و این ادعاها را باور ندارم.
سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه شاید برای مقطعی سودآور نباشد و سهامداران نه‌تنها سود بانکی را دریافت نکنند بلکه متحمل زیان نیز شوند اما این موضوع برای همیشه پای برجا نمی‌ماند و درنهایت تمام عقب‌افتادگی‌ها را یکجا جبران می‌کند.
ماهیت بازار سهام به این شکل است؛ سرمایه‌گذارانی که ثروت‌شان رشد قابل توجهی در سال ۹۹ داشت، غالبا افرادی نبودند که در اوایل سال به بازار وارد شدند، بلکه سهامدارانی بودند که از سال‌ها قبل در این بازار حضور داشتند و با جهش بازار، ثروت‌شان افزایش قابل توجهی پیدا کرد. این افراد حتی بیشترین سودآوری را نسبت به دیگر بازارهای مالی داشتند.
ساختار و فاکتورهای اثرگذاری در بازار سهام وجود دارد که عوامل بیرونی اثرگذار شامل بازارهای جهانی، دلار، سیاست‌های اقتصادی کلان و غیره می‌شود و ازجمله فاکتورهای اثرگذاری داخلی می‌توان به افزایش سرمایه‌ها، رشد تولید صنایع و غیره اشاره کرد. اگر تهدیدی در بازار وجود نداشته باشد، هر یک از این اهرم‌ها می‌تواند به عنوان پیشران برای بازار سرمایه و سود‌سازی آن عمل کند.
