سرگردانی جوانان در اقتصاد بحران‌زده

گلی ماندگار|

 حالا که قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت برای اجرایی شدن ابلاغ شده است، باید دید آیا تمامی شرایط برای اجرایی شدن این قانون در جامعه فراهم شده است؟ اینکه تنها یک قانون به تصویب برسد و ابلاغ بشود، تنها یک گام کوچک در جهت رسیدن به هدفی است که باید تمام جوانب رسیدن به آن مورد بررسی قرار گرفته و شرایط برای دسترسی به هدف فراهم شود. خبرهایی که مبنی بر بالا رفتن میانگین سنی در ایران هر روز منتشر می‌شود، اخباری است که نگرانی را به دل هر فردی می‌اندازد، اینکه اگر قرار باشد جمعیت جوان کشور هر روز با کاهش مواجه شود و روز به روز بر تعداد افراد سالمند جامعه افزوده شود، نه تنها باعث از بین رفتن شور و حرارت جوانی در کل کشور می‌شود که پویایی و تلاش و البته پیشرفت را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما رسیدن به شرایطی که بتوان در آن جوانان را به ازدواج ترغیب کرد و ماجرای فرزند آوری را به سرانجام رساند، نیازمند توجه ویژه مسوولانی است که قوانین را به تصویب می‌رسانند اما عمدتا در فراهم آوردن شرایط اجرایی شدن قوانین چندان موفق عمل نمی‌کنند.

    ازدواج‌هایی که کمرشکن شده‌اند

درست است که به واسطه کرونا طی دو سال گذشته بسیاری از زوج‌های جوان بدون برگزاری مراسم‌های آنچنانی راهی خانه بخت شده‌اند، اما این شرایط تنها به نفع دامادها بوده و در عوض شرایط بسیار بحرانی را برای خانواده عروس که مجبور به تهیه جهیزیه بوده‌اند، به وجود آورده است. بالا رفتن یک‌باره قیمت‌ها باعث شد تا تهیه یک جهیزیه معقول با استفاده از برندهای ایرانی که می‌توانست بین 80 تا 100 میلیون تومان برای خانواده‌ها تمام شود ناگهان به مبلغی بین 350 تا 400 میلیون تومان افزایش یافت. حال اگر قرار باشد خانواده‌ای جهیزیه دخترشان را از برند‌های خارجی و وسایل ضروری و غیرضروری تهیه کنند که باید مبلغی بین 800 میلیون تا یک میلیارد تومان هم هزینه کنند.

در این شرایط چقدر می‌توان جوانان را برای ازدواج ترغیب کرد. اینکه تمام مسوولان از صرفه جویی و قناعت دم می‌زنند، آیا به این فکر کرده‌اند که تهیه حداقل‌ها برای یک زندگی ساده نیز از توان بسیاری از خانواده‌ها خارج است. در شرایطی که اکثر افراد این روزها درگیر معیشت هستند و وضعیت اقتصادی شان 

خوب نیست، چطور می‌توانند از پس هزینه تهیه جهیزیه آن هم به ساده‌ترین شکل ممکن که حداقل 300 میلیون تمام می‌شود، بربیایند؟ این روزها ازدواج را هر طور بخواهیم مورد بررسی قرار بدهیم کمر شکن به نظر می‌رسد. این که برگزاری مراسم‌ها به واسطه کرونا تعطیل شده اما در عوض تورم آنقدر زیاد شده که چند برابرهمان هزینه هم هنگام تامین خانه باید از سوی داماد پرداخت شود. اما حالا فقط بحث تهیه جهیزیه است و بس.

    برندهای ایرانی و قیمت‌های نجومی

پرویز مهرابی، فروشنده لوازم خانگی درباره هزینه‌های تامین جهیزیه در سال‌های قبل به «تعادل» می‌گوید: در زمانی نه چندان دور، شاید همین 4 یا 5 سال پیش اگر یک عروس می‌خواست جهیزیه‌اش را با برندهای ایرانی بخرد، می‌توانست بدون اینکه وسایل غیر ضروری را در لیست جهیزیه‌اش قرار بدهد با مبلغی بین 60 تا 70 میلیون راهی خانه بخت شود، البته اگر می‌خواست کمی لوکس‌تر رفتار کند و وسایل غیر ضروری مثل مایکروفر و ماشین ظرفشویی و ... را هم تهیه کند ممکن بود این مبلغ به 100 میلیون هم برسد. البته بودند افرادی که با مبلغی بین 40 تا 50 میلیون هم در همان سال 95 جهیزیه خریده‌اند و به خانه بخت رفته‌اند. در آن سال‌ها اگر می‌خواستی یخچال برند داخلی بخری نهایت باید مبلغی بین 2 تا 3 میلیون هزینه می‌کردی آن هم برای خرید یخچال ساید. مارک‌های خارجی هم قیمت‌شان بین 7 تا 8 میلیون تومان بود. 

او می‌افزاید: امروز برای خرید یخچال داخلی باید مبلغی بین 15 تا 20 میلیون تومان هزینه کنی و یخچال‌های خارجی هم از 35 میلیون تومان به بالا هستند. در این شرایط واقعا تهیه جهیزیه برای خانواده عروس به معضل بزرگی تبدیل شده است. خیلی از خانواده‌ها واقعا توان خرید ندارند، مواردی بوده که مادر و دختری به مغازه ما آمده‌اند و بعد از مطلع شدن از قیمت‌ها با چشم‌های گریان از مغازه رفته‌اند. 

    جهیزیه هدیه‌ای است در حد وسع خانواده عروس

پوران مهربان، روانشناس خانواده در مورد سختی‌های شروع یک زندگی مشترک به تعادل می‌گوید: زمانی بود که تهیه جهیزیه و برگزاری مراسم و... جزو اتفاقات پر از شادی برای خانواده‌ها بود، بیشتر مساله در مورد پیدا کردن فرد مناسب برای پسر و دختر جوانی بود که در سن ازدواج قرار داشتند. آن زمان‌ها جهیزیه دختران به چند «طبق» خلاصه می‌شد. مساله دیگر این است که گذشتگان جهیزیه را هدیه‌ای از طرف خانواده عروس در حد وسع و توانشان می‌دانستند در حالی که امروز چنین چیزی اصلا قابل قبول نیست و باید همه‌چیز تمام و کمال باشد. به همین خاطر نمی‌توان از دختران جوان انتظار داشت که با این شرایط راهی خانه بخت شوند، اما حالا برگزاری مراسم و تهیه جهیزیه به مانع بزرگی بر سر راه ازدواج جوانان تبدیل شده است، البته در این شرایط باید پیدا کردن خانه‌ای برای زندگی را هم به این موانع اضافه کرد.

او درباره راهکارهای اجرایی شدن قانون جوانی جمعیت و ترغیب جوانان به ازدواج می‌افزاید: به هر حال اگر می‌خواهیم این موارد اجرایی شود باید شرایط آن را هم فراهم کنیم. در شرایطی که تنها طی 4 سال تورم به این شکل افزایش پیدا می‌کند، بسیاری از خانواده‌ها به دلیل همین مسائل مالی و اقتصادی از هم می‌پاشند، شرایط روحی افراد در معرض آسیب قرار می‌گیرد، ما چطور می‌توانیم امیدوار باشیم که قانونی مانند جوانی جمعیت با موفقیت در جامعه اجرا شود.

متاسفانه در حال حاضر چارچوب خانواده‌ها به دلیل مشکلات معیشتی بسیار شکننده شده است. همین مساله تامین جهیزیه در خانواده‌ای که دختر دم بخت دارند، خود معضلی است که باعث بروز اختلافات و مشکلات زیادی می‌شود. این درست است که در شرایط کنونی بسیاری از دختران جوان خودشان شاغل هستند و می‌توانند برخی هزینه‌های خود را تامین کنند، اما در برابر این تورم لجام گسیخته خیلی‌ها از پا در می‌آیند. همانطور که در این دو سال گذشته که کرونا هم مزید بر علت شد تا مشکلات اقتصادی دو چندان شوند، بسیاری از خانواده‌ها از هم پاشیدند. فرقی نمی‌کند شما تازه ازدواج کرده باشی، یا 10 سال از ازدواجت بگذرد، یک فرزند داشته باشی یا بیشتر، وقتی مشکلات از یک حدی بیشتر می‌شوند، توان و تحمل انسان‌ها به پایان می‌رسد. در این مدت میزان تنش در بین خانواده‌ها بیش از 50 درصد افزایش داشته است. پس برای اینکه بخواهیم قانونی مانند جوانی جمعیت اجرایی شود باید ابتدا شرایط را برای اجرایی شدن آن فراهم کنیم.

    اقتصاد بحران‌زده و جوانان سرگردان

در روزهای کنونی وضعیت ازدواج جوانان متأثر از اقتصاد بحران زده در وضعیت فوق قرمز قرار گرفته و آمارها نیز گویای کاهش40 درصدی ازدواج در بین جوانان است. بیکاری، توزیع ناعادلانه ثروت، تشکیل زندگی و حتی پایداری رابطه زوجین را با چالش مواجه کرده است. با این وضعیت اقتصادی و فرهنگی، شماتت جوانان برای گریز از ازدواج قابل پذیرش نیست.  مصطفی اقلیما، پدر علم مددکاری ایران با بیان این مطلب به تعادل می‌گوید: جوانان مشکلات ریز و درشت فراوانی مقابل خود می‌بینند که همگی نتیجه نادیده گرفتن ازدواج و بهزیستی خانواده توسط مسوولان است. یکی از مشکلات پیش روی زوجین، تهیه جهیزیه و امکانات رفاهی منزل می‌باشد که در شرایط کنونی تحت تاثیر بحران اقتصادی افزایش قیمت شدیدی داشته است. خرید جهیزیه از مهم‌ترین دغدغه‌ والدین و زوج‌های جوان به شمار می‌رود. خریدی که بر عهده دو طرف بوده و این روزها بار مالی زیادی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند. اما با این سطح تورم گرچه خرید جهیزیه غیر ممکن نیست، ولی بسیار سخت شده است. چرا که قدرت خرید والدین در ایام کنونی نسبت به سال‌های گذشته بسیار پایین آمده است. به‌طور مثال، یک خانواده کارگری که با حداقل حقوق یک میلیون تومانی در سال 95 باید 7 میلیون تومان برای خرید یخچال ساید خارجی یا مونتاژ داخل هزینه می‌کرد در حال حاضر با حداقل حقوق 4 میلیون تومان مجبور است بیش از 35 میلیون تومان برای خرید همان مدل هزینه کند. یا برای خرید ماشین لباسشویی اتوماتیک با قیمت 2 و نیم میلیون تومانی سال 95 چیزی حدود 15 میلیون تومان در این شرایط باید بپردازد.

    فشار روحی و روانی افزایش می‌یابد

اقلیما می‌افزاید: در این شرایط فکر می‌کنید چه اتفاقی رخ می‌دهد، افزایش فشارهای روحی و روانی بر خانواده و جوانان باعث بروز تنش شده و ممکن است حتی آسیب‌های بدتری را هم در پی داشته باشد. ما اگر انتظار داریم جوانان به موقع ازدواج کنند، به موقع فرزند آوری کنند، باید حداقل امکانات یک زندگی را برای آنها فراهم کنیم. با پرداخت وام نمی‌شود نیازهای جوانان را برطرف کرد. جوانی که وام ازدواج می‌گیرد باید شغلی داشته باشد تا بتواند اقساط وام را پرداخت کند. باید امنیت شغلی داشته باشد تا با خیال راحت زندگی کنند و به فکر این باشد که خانواده‌اش را با آوردن فرزند بزرگ‌تر کند. باید دخل و خرجش با هم همخوانی داشته باشد. وقتی یک زوج جوان مجبورند هر دو کار کنند، در نهایت هم حقوق یکی صرف هزینه اجاره خانه می‌شود و حقوق دیگری برای خرید مایحتاج روزانه هزینه می‌شود، چطور می‌توانند به فکر فرزند‌آوری باشند. کسانی که می‌گویند مشکلات اقتصادی ربطی به فرزندآوری ندارد، قطعا جایی از محاسباتشان اشتباه است.