دولت سیزدهم با کالاهای اساسی چه خواهد کرد؟
در شرایطی که از امروز (یکشنبه) برداشت از یارانه نقدی دوم برای سرپرستان خانوار ممکن خواهد شد، هنوز برنامه کامل دولت برای تعیین سرنوشت دقیق یارانه‌ها مشخص نشده و همین موضوع باعث به وجود آمدن اختلاف نظرهایی میان نمایندگان مجلس و دولت شده است.
آنچه در 19 اردیبهشت امسال اجرایی شد، تنها گام نخست دولت برای اعمال یک سلسله اصلاحات جدید اقتصادی در ایران بود. نظام پرداخت یارانه در اقتصاد ایران که برای دورانی طولانی به محل انتقاد کارشناسان تبدیل شده بود از سوی دولت سیزدهم با اصلاحاتی مواجه شد. جدای از بحث یارانه‌های پنهان که از مدت‌ها قبل بحث آن مطرح بوده، سرنوشت ارز 4200 تومانی نیز در این سال‌ها به چالشی تازه برای دولت‌ها بدل شده و سرانجام تیم اقتصادی دولت جدید برنامه‌هایی را در این زمینه اجرایی کرد. البته بنا شده یارانه نقدی تنها به شکل کوتاه‌مدت اجرایی شود و پس از آن حمایت‌ها به شکل کالابرگ صورت گیرد، موضوعی که نه تنها هنوز جزییات آن اعلام نشده که حتی به نظر می‌رسد در مجلس نیز اتفاق نظری درباره‌اش وجود ندارد.
به گفته عضو کمیسیون انرژی مجلس، حذف ارز ترجیحی و انتقال یارانه از ابتدای زنجیره توزیع و تأمین به انتهای آن موجب برچیده شدن بستر رانت و فساد در کشور می‌شود و این بزرگ‌ترین نقطه قوت طرح جدید هدفمندی یارانه‌ها است. در این طرح، کمک‌های دولتی به صورت مستقیم در اختیار مصرف‌کننده واقعی قرار می‌گیرد و امکان سوءاستفاده برخی افراد از ارز ترجیحی از بین می‌رود. به‌طور کلی، حذف ارز ترجیحی باعث می‌شود که ما از یک اقتصاد درگیر با سوءاستفاده و رانت به سمت اقتصادی سالم با بهره وری بیشتر حرکت کنیم.
نخعی با تأیید این موضوع که آزادسازی قیمت ۴ قلم کالای اساسی به افزایش قیمت برخی خدمات و اقلام دیگر منجر شده است، تصریح کرد: به نظر من، مبلغ یارانه باید واقعی‌تر شود. همچنین یارانه باید به همه تخصیص داده شود. اینکه عده‌ای را به دلایل مختلفی از گرفتن یارانه محروم کرده‌ایم، گله مندی‌های زیادی را در سطح جامعه به وجود آورده است.
یارانه متعلق به همه مردم است و باید به تمامی دهک‌ها پرداخت شود. مگر اینکه فردی خودش نخواهد یارانه بگیرد. وی ادامه داد: به نظر من، باید خوداظهاری انجام شود و کسانی که نمی‌خواهند یارانه بگیرند، خودشان این موضوع را اعلام کنند، نه اینکه دولت به بعضی از افراد یارانه بدهد و برخی دیگر را از آن محروم کند. یارانه حق مردم است و باید به صورت نقدی در اختیار آنها قرار بگیرد. باید این احترام را برای مردم قائل شویم که هر طور صلاح می‌دانند آنچه را که حق آنهاست، هزینه کنند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس خاطرنشان کرد: ارایه کالابرگ الکترونیک روش مناسبی نیست و مشکلاتی به بار می‌آورد. از یک طرف ما بستر مناسب برای صدور کالابرگ الکترونیک را نداریم و از طرف دیگر، نیازهای افراد و خانوارها یکسان نیست و به همین دلیل نمی‌توانیم با ارایه یک کالابرگ مشکل همه دهک‌ها را حل کنیم. برای نتیجه‌گیری صحیح پیرامون هدفمندی یارانه‌ها، مبلغ یارانه باید واقعی‌تر و به صورت نقدی به همه مردم پرداخت شود.
وی در جمع‌بندی اظهار کرد: دولت باید در اجرا ملاحظاتی را برای طرح جدید هدفمندی یارانه‌ها مدنظر داشته باشد تا این قانون به درستی اجرا شود و جامعه از نتایج مثبت آن بهره مند شوند. در این راستا، مبلغ یارانه باید واقعی‌تر شود و به صورت نقدی به همه پرداخت شود. موضوع دیگر این است که باید ارزش پول ملی کشور که مولفه‌های خاص خودش را دارد، حفظ شود. اگر در آینده قیمت ارز افزایش پیدا کند، با مشکلات بیشتری مواجه می‌شویم.
با وجود این اختلافات به نظر می‌رسد، دولت برنامه خود را به شکل مستقل ادامه خواهد داد. در جدیدترین اقدام، معاون اقتصادی رییس‌جمهور نرخ یک درصدی را برای مالیات بر ارزش افزوده کالاهای اساسی اعلام کرده است. در نامه محسن رضایی معاون اقتصادی رییس‌جمهور به وزرای اقتصاد و جهاد کشاورزی آمده است: مصوبات شورای عالی هماهنگی‌های اقتصادی در زمینه کاهش نرخ مالیات بر ارزش افزوده واردات برخی اقلام کالاهای اساسی که به اعتبار تشخیص سه قوه به تایید مقام معظم رهبری رسیده است، مطابق نظر رییس‌جمهور به شرح زیر برای اجرا ابلاغ می‌شود: از تاریخ
لازم الاجرا شدن قانون مالیات بر ارزش افزوده تا پایان سال 1401 نرخ مالیات بر ارزش افزوده برای واردات گندم، دانه‌های روغنی، برنج، انواع روغن خام، حبوبات شامل نخود، عدس، لوبیا، ماش، قند، شکر، گوشت قرمز، چای و همچنین نرخ مالیات بر ارزش افزوده قند و شکر تولید داخل معادل یک درصد تعیین شد.
با وجود اعلام گام به گام برنامه‌های دولت، موضوعی که هنوز به عنوان یکی از نگرانی‌های مهم جامعه باقی مانده، سرنوشت قیمت نان است. هرچند دولت اعلام کرده که یارانه آرد را حذف نخواهد کرد اما بحث هوشمندسازی فروش یا فروش کیلویی نان برای جامعه سوالاتی را به وجود آورده که یکی از نمایندگان مجلس در رابطه با آن توضیحاتی ارایه کرده است. عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی درباره نحوه پرداخت یارانه نان به مردم گفت: همه مردم نان را با همین قیمت‌های قبلی دریافت می‌کنند و خواهند کرد.
قیمت نان را مانند همین روال به نانوا پرداخت می‌کنند اما مابه تفاوت نرخ آرد با ارز آزاد را با یارانه 4200 تومانی را دولت به نانوا پرداخت خواهد کرد. قادری با تاکید بر اینکه از آنجایی قیمت نان تغییری نکرده یارانه‌ای هم تحت عنوان یارانه نان به مردم پرداخت نمی‌شود، افزود: اما آرد صنفی و صنعتی که به نان فانتزی و ساندویچی، قنادی‌ها و شیرینی فروشی‌ها توزیع می‌شود با نرخ آزاد خواهد بود و دولت یارانه‌ای را به تولیدکنندگان این اقلام پرداخت نخواهد کرد. وی گفت: ساز و کار یارانه دارو هم به همین نحو خواهد بود. بیمار براساس کد ملی ویزیت می‌شود و دارو را از طریق سامانه با همان قیمت‌های قبلی از داروخانه دریافت می‌کند اما مابه تفاوت قیمت دارو با نرخ آزاد با ارز 4200 تومانی را دولت از طریق بیمه‌ها به داروخانه‌ها پرداخت خواهد کرد. عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با اشاره به افزایش قیمت تمام کالاها پس از حذف ارز 4200 تومانی و جهش قیمت اقلامی مانند گوشت قرمز اظهار داشت: درباره قیمت گوشت باید توجه داشته باشیم که پیش از این به دامداران نهاده‌های دامی مانند ذرت، سویا و ... را با ارز 4200 تومانی به فروش می‌رسید اما نهاده‌های دامی در حال حاضر بدون یارانه و با قیمت آزاد به فروش می‌رسند و تمام این تغییر نرخ‌ها به قیمت نهایی گوشت اضافه می‌شود. یا اینکه پیش از این دانه‌های روغنی با یارانه وارد می‌شد اما الان این واردات با قیمت آزاد انجام می‌شود که به‌طور قطع روی قیمت روغن اثر می‌گذارد.
در شرایطی که به روزهای پایانی فصل نخست سال 1401 رسیدیم، هنوز مشخص نیست که دولت رییسی در نهایت با نظام پرداخت یارانه‌ها چه خواهد کرد؟ این دولت پیش از این یک بار ثابت کرده که امکان اجرای تصمیمات بدون توضیحات قبلی را دارد و باید دید که آیا این تجربه باز هم تکرار خواهد شد یا این‌بار پیش از گرفتن تصمیمات جدید با مردم صحبت می‌شود.
