بهار صنایع صادراتی بورسی
اوایل خرداد ماه بانک مرکزی به‌طور رسمی اعلام کرد که برای نخستین‌بار، طرح انتشار اوراق ارزی را در دستور کار قرار داده است. چندی بعد رییس‌کل بانک مرکزی در تشریح سازوکار این اوراق دولتی جدید گفت: «انتشار اوراق ارزی پروژه‌ای است، یعنی پروژه‌ای برای این اوراق تعریف می‌شود که هم درآمد ارزی و هم بازده قابل قبول داشته باشد تا بتواند بازپرداخت را هم ارزی انجام دهد.» علی صالح‌آبادی درباره سود اوراق ارزی، اظهار داشت: «این اوراق ارزی در قالب پروژه‌ای تعریف شده است یعنی نخست پروژه تعریف و سپس اوراق ارزی برای تأمین مالی آن پروژه منتشر می‌شود.» وی با اشاره به مشخص بودن زمان پروژه ادامه داد: «سررسید اوراق، بسته به پروژه‌ای که تعریف می‌شود، معمولاً دو یا سه ساله خواهد بود. تأمین نقدینگی پروژه به شکل ارزی خواهد بود، یعنی بازپرداخت اصل و سود، ارزی خواهد بود. بنابراین پروژه‌ای تعریف و انتخاب می‌شود که حتما درآمد ارزی و بازده قابل قبولی داشته باشد که بتوان بازپرداخت آن را به شکل ارزی انجام داد.» در سال‌های اخیر هر از گاهی اخباری مبنی بر انتشار اوراق ارزی توسط بانک مرکزی منتشر شده و هر بار هم به دلایل مختلف این طرح به سرانجام نرسیده است. در روزهای اخیر هم طرح این موضوع باعث واکنش‌های مختلفی از سمت فعالان و نخبگان اقتصادی شده است.
اوراق ارزی چیست؟
بر اساس گزارش سنا، اوراق ارزی به شکل ساده، نوعی از اوراق است که یک نهاد آن را برای تامین مالی منتشر می‌کند. اینطور که پیداست سرمایه‌گذار برای خرید این اوراق نیاز به دلار دارد. نهاد ناشر تضمین می‌دهد که در تاریخ سررسید اوراق، میزان تغییرات ارزش دلار را به قیمت روز محاسبه کرده و مابه‌التفاوت زمان انتشار و سررسید را به خریدار پرداخت کند. در کنار این، سود مشخصی هم برای این اوراق مشخص می‌شود. البته تاکنون بانک مرکزی اطلاعات دقیقی در رابطه با جزییات این اوراق ارایه نکرده است و توضیح یاد شده صرفا الگوی کلی اوراق ارزی در ادبیات اقتصاد است. برخی گمانه‌زنی‌ها از سود ۱۰ درصد برای این اوراق حکایت می‌کنند.
این‌بار اوراق ارزی
در حال حاضر نیز یکی از راهکارهای دولت به منظور جبران کسری بودجه و تأمین منابع مالی مورد نیاز، انتشار اوراق بهادار بدهی است. دولت از دیرباز از ابزار اوراق مشارکت به منظور تأمین منابع مالی مورد نیاز خود بهره برده و در سال‌های اخیر اقدام به انتشـار حجم نسبتا بالایی از اسناد مالی اسلامی کرده است. با توجه به اینکه تأمین منابع مالی مورد نیاز پروژه‌های زیرساختی، زیربنایی و توسعه‌ای از دغدغه‌های اصلی دولت در شرایط کنونی است، بنابراین اهمیت انتشار اوراق بهادار به ویژه انتشار اوراق ارزی با هدف جذب سرمایه‌گذاران خارجی و همچنین مدیریت ارزی کشور، بیش از پیش نمود پیدا می‌کند. مزیت انتشار اوراق برای خریداران، کسب سود متناسب با تغییرات بازار دلار است. نفع این ابزار، برای شرکت‌ها و نهادهای ناشر، تامین منابع لازم بدون نهاد واسطه با پشتوانه سرمایه ارزی است. همچنین منفعت این تصمیم، برای سیاست‌گذار نیز معرفی یک ابزار جدید سیاست‌گذاری ارزی، در جهت کاهش تقاضا برای خرید اسکناس با هدف سفته‌بازی است.
افزایش توان بازارسازی سیاست‌گذار
این اوراق به دلیل ویژگی‌هایی که دارد فرصتی برای ایجاد تنوع در دارایی‌ها و کسب سود است. می‌توان گفت اوراق قرضه‌ای که بر مبنای ارز خارجی منتشر می‌شود، به انتشاردهنده این امکان را می‌دهد که ریسک خود را در مقابل نوسانات ارزی به صفر برساند. علاوه بر این، انتشار اوراق ارزی منجر به متنوع‌سازی منابع تامین مالی و مدیریت بهتر بازار بدهی می‌شود.در این شرایط سیاست‌گذار نیز یک ابزار مناسب برای مدیریت بازار ارز دارد. در صورتی که فشار برای خرید ارز کاهش یابد و اوراق ارزی جایگزین آن شود، رفتار سفته‌بازی با اسکناس کاهش می‌یابد و از سوی دیگر، دست سیاست‌گذار ارزی برای مدیریت بازار ارز بالا می‌رود.
کاهش نگاه سرمایه‌ای به دلار فیزیکی
یکی دیگر از منافع انتشار این اوراق این است که فشار برای تامین ارز در بازار نیز کاهش می‌یابد و شرکت‌ها برای نیاز ضروری و نه انگیزه حفظ سرمایه، به بازار آزاد مراجعه می‌کنند. این موضوع برای سرمایه‌گذاران خرد نیز صادق است. بررسی آمار تورم در دهه ۹۰ گویای آن است که در این دهه اقتصاد ایران شاهد تورمی پایدار و فزآینده بوده به‌طوریکه میانگین تورم در این دوره زمانی بیش از ۲۰ درصد برآورد می‌شود. دور از ذهن نیست که سرمایه‌گذاران برای جلوگیری از کاهش ارزش دارایی‌های خود اقدام به سرمایه‌گذاری در ارزهای خارجی و حتی خروج سرمایه از کشور و سرمایه‌گذاری در طرح‌های خارجی مانند خرید ملک در کشورهای همسایه کنند.انتشار اوراق ارزی برای خریدار نیز دربردارنده منافعی است. اولین منفعت آن وجود یک منبع مطمئن برای سرمایه‌گذاری است. از طرفی اگر تحلیل فرد مبنی بر آن باشد که دارایی ارزی، دارای سود بیشتری از دارایی ریالی است، می‌تواند در این بستر سرمایه‌گذاری کند. پس از چندی اگر امکان فروش این اوراق در بازار ثانویه ایجاد شود، فرد می‌تواند آن را در این بازار به فروش رسانده و تامین نقدشوندگی، از این طریق صورت گیرد و پویایی بازار حفظ شود.
اوراق ارزی و بازار سرمایه
تنها مسیری که بانک مرکزی می‌تواند اقدام به بازدهی ارزی نسبت به سرمایه‌های ارزی مردمی کند، سرمایه‌گذاری در صنایع ارز آور یا به عبارت دیگر صادراتی است. در حال حاضر توسعه بخش قابل توجهی از صنایع صادراتی کشورمان مانند شیمیایی‌ها، فولادی‌هایی، خودرویی‌ها، پالایشی‌ها به واسطه تنگناهای ارزی متوقف شده است. با وجود اینکه این واحدها در زمینه سرمایه در گردش ریالی مشکلی ندارند اما فشار تحریم‌ها از یک سو و نبود ثبات در قیمت ارز از سوی دیگر باعث شده شرکت‌ها در تجهیز، نوسازی و بهسازی دستگاه‌ها و زیرساخت‌ها و همچنین اجرای پروژه‌های جدید با مشکل برخورد کنند.
در این خصوص باید به این نکته توجه کرد استفاده از ارز آزاد برای این تأمین نقدینگی مورد نیاز این صنایع به دلیل تاثیری که بر قیمت‌ها می‌گذارد، امکان پذیر نیست و به‌طورکلی بانک مرکزی همچنین اجازه‌ای به صنایع نمی‌دهد. به عبارت دیگر انتشار اوراق ارزی مناسب‌ترین شیوه تأمین مالی پروژه‌های نیازمند منابع ارزی است که با هزینه تأمین مالی به مراتب کمتر و به‌صرفه‌تر نسبت به انتشار اوراق ریالی انجام خواهد شد.
