درس‌های سال اول دولت

مجید اعزازی

1- 14 مرداد 1401 سالروز برگزاری مراسم تحلیف رییس دولت سیزدهم است. دقیقا یک سال از آغاز فعالیت رسمی دولت سیزدهم گذشته است و به همین واسطه موج جدیدی از نقدها و انتقادها از دولت مستقر طی روزهای گذشته بالا گرفته است. اگر چه نقدها و انتقاد از دولت در حوزه‌های مختلف صورت گرفته و می‌گیرد اما بی‌گمان به دلیل وضعیت بسیار شکننده معیشت مردم و بی‌ثباتی اقتصادی، نوک پیکان انتقاد‌ها عملکرد یک ساله اخیر دولت در حوزه اقتصاد را هدف قرار داده‌اند. در این حال، کیست که نداند عملکرد اقتصادی دولت جدای از عملکرد سایر بخش‌ها و برنامه‌های آن نیست و هر موفقیت یا شکستی ناشی از مجموعه‌ای از عوامل به هم پیوسته است. به‌طور مثال، به باور اغلب اقتصاددانان، «تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران» اگر چه عامل ایجاد‌کننده مشکلات اقتصادی کنونی نیستند، اما برای برون‌رفت از شرایط بغرنج کنونی یا به تعبیر برخی از اقتصاددانان برای رهایی اقتصاد از شدت بیماری، حذف این تحریم‌ها از طریق به‌کارگیری دیپلماسی (به مثابه دارو) ضروری است. اما با گذشت یک سال از استقرار دولت سیزدهم، همچنان مساله هسته‌ای و تحریم‌ها رفع نشده است.

2- در حوزه اقتصاد دولت وعده‌های متعددی داده است از کاهش تورم و بهبود وضعیت معیشت مردم تا ساخت یک میلیون مسکن در سال (4 میلیون در 4 سال) و ایجاد یک میلیون شغل در سال و... اما نه‌تنها این وعده‌ها محقق نشده که اوضاع در اغلب موارد از جمله رشد نقدینگی و تورم، نرخ ارز، وضعیت بازار بورس، وضعیت بازار مسکن و... پس‌رفت نیز داشته به گونه‌ای که صدای اعتراض برخی از حامیان دولت سیزدهم نیز طی هفته‌ها و روزهای گذشته بلند شده است، چه آنکه بی‌ثباتی‌های اقتصادی به خورد و خوراک مردم رسیده و افزایش قیمت اغلب اقلام کالاهای اساسی و هزینه تامین سرپناه طی یک سال گذشته ادامه زندگی عادی برای اغلب دهک‌های درآمدی را دشوار کرده است، در حالی که رشد حقوق و دستمزدها فاصله زیادی با رشد قیمت این اقلام دارد. 

3- بی‌گمان زمامداری در دوران معاصر یکی از پیچیده‌ترین و سخت‌ترین امور به شمار می‌رود. این مساله در ایران معاصر اما بنا به دلایل مختلف به امری دشوارتر تبدیل شده است. در چنین شرایطی است که برخی از توصیه و انذار به دولت دست کشیده و به مشاهده صرف امور بسنده کرده‌اند. در این میان، اگر چه یکی از نقدهای اساسی به دولت سیزدهم و حتی به دولت‌های پیشین، نداشتن نظریه و برنامه‌ای ویژه برای اداره امور کشور بوده و هست، اما پایبندی به «علم» و «منافع ملی» دو کلیدواژه‌ای است که از زبان اغلب دلسوزان ایران بیرون می‌آید. در این روزها، اقتصاددانان بیش از همیشه خواستار وفاداری به علم و به‌کارگیری تجربه‌های موفق کشورها در کنترل تورم و سایر موارد هستند.

4- «رضایت مردم» و چشم‌انداز آنها برای کار و فعالیت در کشور یکی از ملاک‌های اساسی در میزان موفقیت عملکرد دولت‌ها به شمار می‌رود. اگر از صحبت‌های در گوشی و سینه به سینه مردم در کوچه و خیابان و تاکسی و اتوبوس بگذریم، بی‌گمان، دولت و دستگاه‌های وابسته به آن، با توجه به ابزارهایی که در اختیار دارند، بهتر از هر شخص حقیقی و حقوقی از میزان رضایتمندی مردم مطلع هستند و می‌توانند در این زمینه به رییس دولت گزارش بدهند. از این رو، کمترین درخواست از دولت سیزدهم این است که بر اساس نتایج گزارش‌هایی که درباره میزان رضایت مردم از شرایط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... دریافت می‌کند، در آستانه دومین سال فعالیت خود، مسیر خود را با استفاده از «علم و تجربه‌های داخلی و خارجی و با در نظر گرفتن منافع ملی» اصلاح کند.