خودروهای غیراستاندارد و واردات بنزین

بهمن آرمان

معضل واردات بسیار زیاد بنزین توسط ایران، یکی از موضوعاتی است که رسانه‌های ایرانی کمتر به آن توجه می‌کنند، اما برای رسانه‌های منطقه‌ای بسیار حایز اهمیت است. میلیاردها دلار از سرمایه‌های عمومی کشور صرف واردات بنزینی می‌شود که قرار است در خودروهای کشور دود شوند. خودروهای غیر استانداردی که بیش از دو برابر حد استاندارد سوخت مصرف کرده و هوا را آلوده می‌سازند.

ایران در برخی دولت‌ها به عنوان صادرکننده بنزین مطرح بود اما امروز در نقش یک وارد‌کننده درآمده است.6ماه قبل بود که برخی کارشناسان و متعاقب آن برخی نمایندگان هشدارهایی را در خصوص آن دادند. اما در بطن بودجه1402مبالغی را به صورت ارزی برای واردات اختصاص دادند. در یک مورد در یک بازه زمانی مشخص فقط بیش از 300میلیون دلار برای واردات گازوئیل و ارقامی حول و حوش 650میلیون دلار را برای واردات بنزین تخصیص دادند. این روند به دلیل فقدان سرمایه‌گذاری‌های مناسب در حوزه زیرساخت‌ها و توسعه فناوری‌های لازم ایجاد شده است.

در زمان وزارت زنگنه دستور لغو برخی پروژه‌های مرتبط با تولید بنزین داده شد، چرا که او معقتد بود نیازی به سرمایه‌گذاری در این بخش وجود ندارد. از سوی دیگر به دلیل بیماری کرونا، چینی‌ها که پروژه توسعه پالایشگاه آبادان را داشتند این پروژه را زمین گذاشتند. سپس هم به بهانه تحریم‌ها به ایران باز نگشتند. بنابراین عمده تولید پالایشگاه‌های ایران کمتر از ظرفیت‌های خود کار می‌کنند. مساله بعدی که باعث شد ایران به یک وارد‌کننده عمده بنزین بدل شود، مساله راه‌اندازی ریل 4 ستاره خلیج فارس بود.

این خط هم به دلیل تحریم‌ها و...تکمیل نشد. بر اساس آخرین اطلاعاتی که من از استانداری هرمزگان دارم، اعلام کردند که واحد 4 این پالایشگاه در سال جاری راه‌اندازی می‌شود. وزیر جدید نفت ایران در دولت سیزدهم دیدگاه‌های متفاوتی دارد. به محض اینکه وزیر نفت جدید بر سر کار آمد، دستور داد که پالایشگاه 180هزار بشکه‌ای در شمال آبادان در مسیر تولید قرار بگیرد. 

به نظر می‌رسد ایران برای حل این معضل و بدل شدن به یک صادر‌کننده بنزین نیازمند سرمایه‌گذاری بر روی زیرساخت‌های خود است، بدون این سرمایه‌گذاری‌های پایدار باید منتظر حجم انبوه‌تری از تخصیص منابع برای واردات بنزین باشیم. مشکل مهم بعدی، در صنعت خودروسازی ایران است، صنایع خودرویی ایران، محصولاتی را تولید می‌کنند که ظرفیت‌های بالایی از بنزین را صرف می‌کنند. در حالی که با استفاده از خودروهای به‌روزتر و استاندارد‌تر می‌توان مصرف بنزین را در کشور کاهش داد. خودروهایی در ایران تولید می‌شوند که به اندازه خودروهای 8سیلندر بنزین مصرف می‌کنند.

از منظر بسیاری از کارشناسان ارزان بودن نرخ بنزین گزاره دیگری است که مصرف را در ایران بالا برده است. ایران باید این روند را تغییر دهد و روابط مستقیمی با کشورهایی که صنایع به‌روزی دارند، تعریف کند. بسیاری از خودروهایی که در ایران تولید می‌شوند در سایر کشورها امکان رقابت ندارند. در حالی که ایران با پایان دادن تحریم‌ها و تعریف نوع تازه‌ای از روابط با کشورهای صاحب تکنولوژی می‌تواند خودروهای استاندارد داشته باشد و از آنها برای کاهش مصرف بنزین استفاده کند.در ایران بهره‌وری  در مصرف انرژی وجود ندارد و این روند باعث ایجاد مشکلات بسیاری شده است. اقتصاد ایران در حوزه انرژی به یک جراحی نیاز دارد.

بنابراین ابتدا باید پروژه‌های پالایشگاهی نیمه کاره تکمیل شوند، پالایشگاه‌های جدید ساخته شوند. از سوی دیگر صنایع خودروسازی ایران هم باید به روز شوند و خودروهایی استاندارد در اختیار  مصرف‌کنندگان قرار دهند. این روند نیازمند بهبود مناسبات با جهان پیرامونی است. بسیاری از ایرانیان آماده هستند  تا در ایران سرمایه‌گذاری‌های مولدی انجام دهند. این روند با شرایط تحریمی بسیار دور است. البته برخی افراد و جریانات که در حوزه واردات محصولات انرژی فعالیت می‌کنند، در برابر یک چنین پروژه‌هایی سنگ‌اندازی می‌کنند تا منافع کلان‌شان در این بخش همواره تامین شود.