کرانههای ثبات یا آشفتگی
وضعیت اقتصادی ایران از ثبات به دور است و نوعی آشفتگی در بخشهای مختلف اقتصادی و بازارها به چشم میخورد. یک روز نگرانیهای فزایندهای در خصوص احتمال افزایش قیمت بنزین ایجاد میشود و فردا روز خبرهایی درباره احتمال نوسانات ارزی منتشر میشود. در همه این موارد امری که مورد بیتوجهی قرار گرفته، ضرورت ثبات اقتصادی است. اصولا آشفتگی در بخشهای مختلف از جهل نسبت به موضوعات ناشی میشود. وقتی نمیدانیم یا نمیتوانیم پیشبینی کنیم، دچار آشفتگی میشویم. مردم نمیدانند آیا قرار است بنزین گران شود یا روند فعلی ادامه مییابد. این موضوع باعث افزایش آشفتگی در اقتصاد میشود.
آشفتگی عدم تمرکز را به دنبال دارد و عدم تمرکز به معنای عدم توانایی برای تصمیمگیری و در نهایت منجر به آشفتگی بیشتر شده و این سیکل معیوب تا رسیدن به بحران تا دخالت یک عامل خارجی (مثلا ورود دولت به موضوعات) برای اتمام بحران ادامه مییابد، قیمت ارز بالا میرود و سطحی از نگرانی و آشفتگی را ایجاد میکند، در حالی که هنوز با قیمت دلار سرگرم هستیم، قیمت ملک و اتومبیل، محصولات پتروشیمی و فلزی سر به فلک میگذارد و آشفتگی بیشتری تولید میشود. در حالی که نگران هستیم و تمرکز نداریم شتابزده وارد معاملهای در یکی از بازارها میشویم تا ارزش پول را در مقابل تورم و گرانیها حفظ کنیم. درست همینجاست که سهمی را گران میخریم، ملکی را در بدترین شرایط و لوکیشن نامناسب خریداری میکنیم، اتومبیل مستعمل را به قیمت صفر کیلومتر میخریم و....مجموعه این گزارههای خسارتبار ناشی از فقدان تحلیل و عدم آگاهی از شرایط فردای اقتصاد است.
اگر اطلاعات و دادههای مستند در کشور وجود داشت، بسیاری از مشکلات فعلی پایان مییافت و زمینه برای حل چالشها فراهم میشد. در این یادداشت به منبع و دلایل ایجاد آشفتگی نمیپردازم اما واکنش ما که واکنش بازار نامیده میشود قابل بررسی است. وقتی بازارها از تعادل خارج میشوند تنش مالی به وجود میآید که میتواند تنش را به افراد و منابع تصمیمگیری آنان منتقل نماید. تصمیمات تنشآلود باعث برهم خوردن تعادل بازارها میشود و درنهایت شاهد بروز حباب در بازارها هستیم که به واسطه تنشهای اولیه به وجود آمدهاند.
یک موضعگیری سیاسی و یک تصمیم اشتباه قوه مجریه یا یک قانون نامناسب وضع شده و مسائلی از این دست میتواند تا مدتها افراد و بازارها را دچار تنش کند. مثلا زمانی، موضوع بخشنامه دستوری درباره خوراک پتروشیمیها شکل میگیرد و این روند باعث نزول بازار و ایجاد تکانههای منفی به سهمها میشود.
بازارهایی که دچار تنش هستند در نهایت یا فرو میریزند یا وارد رکود طولانی میشوند، قیمت ارز ممکن است سقوط کند، بازار اتومبیل و...