ارزآوري صنعت گاز چقدر است؟
طبق آخرين آمار بزرگ‌ترين و بيشترين رشد اقتصادي بخش‌هاي مختلف اقتصاد، در بخش توليد و تجارت نفت و گاز رقم خورده است، به‌طوري كه بيش از ۲۰ درصد رشد اقتصادي را اين بخش به خود اختصاص داده و باعث شده است كه رشد اقتصادي كشور در مجموع به هشت درصد برسد.
طبق آخرين آمار بزرگ‌ترين و بيشترين رشد اقتصادي بخش‌هاي مختلف اقتصاد، در بخش توليد و تجارت نفت و گاز رقم خورده است، به‌طوري كه بيش از ۲۰ درصد رشد اقتصادي را اين بخش به خود اختصاص داده و باعث شده است كه رشد اقتصادي كشور در مجموع به هشت درصد برسد.
به‌گزارش ايسنا، صنعت گاز ايران در كنار صنايع نفت و پتروشيمي، مي‌تواند محرك اصلي اقتصاد ايران به‌شمار رود. بر اساس سند چشم‌انداز تا افق ۱۴۰۴ قرار است گاز ايران در رتبه سوم توليدكنندگان جهاني گاز طبيعي قرار گيرد كه اين مساله به برنامه‌ريزي در يك افق بلندمدت نياز دارد. اكنون پس از امريكا و روسيه رتبه سوم توليد گاز در اختيار ايران قرار دارد. ايران تنها ۶ درصد گاز جهان را توليد مي‌كند و توليد كشور اختلاف زيادي با امريكا با ۲۰ درصد و روسيه با ۱۷ درصد توليد گاز جهان دارد و اختلاف توليد با قطر با توان توليد پنج درصد گاز جهان بسيار اندك است.
موضوع مهم ديگر اينكه گاز طبيعي افزون بر اينكه بيش از ۷۵ درصد سبد انرژي در داخل را تشكيل مي‌دهد، به عنوان خوراك در برخي صنايع، مانند صنعت پتروشيمي، براي توليد اوره و آمونياك، همچنين توليد محصولات پليمري مورد استفاده قرار مي‌گيرد. كاربرد دوگانه گاز طبيعي به عنوان سوخت و خوراك صنايع، نقش محوري گاز در صنعت را برجسته‌تر مي‌سازد.
از طرف ديگر در بخش تجارت بين‌الملل، ارزآوري حاصل از صادرات گاز از يك سو و توانايي جذب سهم قابل‌توجهي از بازارهاي انرژي منطقه، از ديگر سو، بر اهميت اين صنعت، در رشد اقتصادي، مي‌افزايد. ايران مي‌تواند به پشتوانه توانمندي در انتقال گاز و با برنامه‌ريزي، سهم قابل ملاحظه‌اي از بازار انرژي كشورهاي دور را نيز به خود اختصاص دهد، مبادلات گازي با كشورها افزون بر افزايش قدرت اقتصادي، ديگر مولفه‌هاي قدرت ملي و منطقه‌اي را بهبود مي‌دهد و سبب ارتقاي قدرت سياسي و امنيتي كشور مي‌شود.
هم‌اكنون ۹۵ درصد جمعيت كشور در بخش شهري و روستايي به شبكه گاز دسترسي دارند. شتاب گازرساني در كشور هم‌زمان با توسعه پارس جنوبي در دهه ۸۰ آغاز شد. افزون‌بر بخش خانگي اغلب صنايع و نيروگاه‌ها نيز گازرساني شده‌اند و گاز مهم‌ترين سوخت كشور به‌شمار مي‌رود.
در اين ميان، ۷۵ درصد گاز مصرفي در كشور از پارس جنوبي تأمين مي‌شود و اين آمار نشان‌دهنده اهميت اين ميدان در تأمين امنيت انرژي به‌ويژه در فصل زمستان است؛ درواقع ميدان مشترك پارس جنوبي كه در بستر خليج فارس و مرز مشترك ايران و قطر قرار دارد، بزرگ‌ترين ميدان گازي جهان است. مجموع ذخاير گازي اين ميدان ۳۹ تريليون مترمكعب و ذخاير ميعانات گازي آن نيز ۵۶ ميليارد بشكه بوده. از اين ميزان سهم ايران در بخش گاز آن ۱۴ تريليون مترمكعب و در ميعانات گازي ۱۸ ميليارد بشكه برآورد مي‌شود كه معادل ۸ درصد از كل گاز جهان است.
روزانه به‌طور ميانگين حدود ۶۸۰ ميليون مترمكعب برداشت گاز از پارس جنوبي از سوي ايران انجام مي‌شود كه در بالاترين ميزان خود به برداشت روزانه ۷۰۵ ميليون مترمكعب نيز در زمستان سال گذشته رسيد. در اين زمينه جواد اوجي، وزير نفت با بيان اينكه روزانه ۷۰۵ ميليون مترمكعب گاز از پارس جنوبي برداشت مي‌شود، افزود: روزانه ۷۵۰ هزار بشكه ميعانات گازي نيز در اين منطقه برداشت مي‌شود.
همچنين در شرايط كنوني هر پالايشگاه ۲ فازي پارس جنوبي روزانه بالغ بر ۱۰ ميليون دلار سودآوري براي كشور دارد و هر پالايشگاه در سال حدود ۳.۵ ميليارد دلار به درآمد كشور مي‌افزايد. افزون‌بر آن با بهره‌برداري گام به گام ايران از فازهاي مختلف پارس جنوبي و افزايش توليد گاز از اين ميدان مشترك، جايگاه ايران در ميان توليدكنندگان گاز در دنيا نيز ارتقا داشته و سبد صادراتي كشور با توجه به جايگزيني سوخت مايع با گاز متنوع‌تر شده است. توليد گاز غني در كشور اكنون بالاي يك ميليارد مترمكعب در روز برآورد مي‌شود كه معادل حدود روزانه ۶ ميليون بشكه نفت خام است. با توجه به سهم ۷۵ درصدي پارس جنوبي در تأمين گاز ايران، اين ميدان مشترك روزانه معادل ۴.۵ ميليون بشكه نفت خام، سوخت مورد نياز كشور را تأمين مي‌كند.
به معناي ديگر، اگر توسعه اين ميدان مشترك انجام نمي‌شد، اكنون بايد ۴.۵ ميليون بشكه نفت خام بيشتري در كشور توليد مي‌شد و بعد از فرآورش در پالايشگاه‌هاي كشور به دست مردم مي‌رسيد. نگاهي به ظرفيت پالايشي ايران و ظرفيت توليد نفت خام نشان مي‌دهد در صورت عدم توسعه پارس جنوبي، با مشكل جدي براي تأمين سوخت و امنيت كشور روبرو بوديم.
از سوي ديگر، آلايندگي ايجادشده از مصرف فرآورده‌هاي نفتي به‌مراتب بيشتر از مصرف گاز است و با افزايش سهم گاز در سبد سوخت كشور كه بيش از همه با توسعه ميدان مشترك پارس جنوبي محقق شده، آلودگي محيط زيستي نيز در كشور كاهش داشته است.
ايران تاكنون ۲۳۰۰ ميليارد مترمكعب گاز از پارس جنوبي برداشت گاز داشته كه ۴۱۴ ميليارد دلار درآمدزايي ايجاد كرده و اين در حالي است كه ۱۵۰ ميليارد دلار هزينه شده است. با بهره‌برداري كامل از آخرين فاز پارس جنوبي يعني فاز ۱۱، سالانه درآمد نزديك به ۴ تا ۵ ميليارد دلار ايجاد مي‌شود و توليدش به كاهش ناترازي گاز كمك مي‌كند. نكته مهم آن است كه اين پروژه در شرايط تحريم انجام شد. مجموع ذخاير نفت خام و گاز طبيعي ايران ۳۴۰ ميليارد بشكه معادل نفت است و ذخاير نامتعارف هنوز به اين ذخاير اضافه نشده است، آنطور كه اعلام شده وزارت نفت طي مطالعات اوليه در حال آماده‌سازي شرايط تا ذخاير نفت و گاز شيل و هيدرات‌هاي گازي به ذخاير نفت و گاز ايران اضافه شود. با همين ذخاير ۹۰ تا ۱۰۰ سال آينده توليد نفت و گاز در ايران ادامه خواهد داشت.
طبق بولتن آماري سازمان كشورهاي صادركننده نفت (اوپك) در شهريورماه، خالص صادرات گاز ايران در سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ ميلادي به‌ترتيب حدود ۱۸.۴۳ و ۱۸.۷۹ ميليارد مترمكعب بوده و نسبت به سال ۲۰۲۰، بيش از ۶۰ درصد رشد داشته است. طبق اعلام وزارت نفت در همان زمان، همه قراردادهاي جاري شركت ملي گاز ايران از جمله صادرات گاز به تركيه و عراق طبق قرارداد و توافق‌نامه‌ها تاكنون اجرا شده و در حال اجراست، همچنين مذاكرات براي تمديد اين قراردادها از سوي كارشناسان ادامه دارد.
آنطور كه مجيد چگني - مديرعامل شركت ملي گاز ايران اعلام كرده تركيه مايل به تمديد قرارداد خريد گاز از ايران است، ضمن اينكه مذاكرات براي صادرات گاز به عمان، احياي قرارداد پاكستان و تجارت گاز با روسيه تداوم دارد و كشورهاي اروپايي هم مذاكراتي براي واردات گاز از ايران از مسير تركيه با ايران انجام داده‌اند كه هنوز به ثمر ننشسته است.
صادرات گاز به ارمنستان (تهاتر گاز با برق) در اين دو سال مطابق قرارداد اجرا شده و مي‌شود. مردادماه امسال هم قراردادي مبني بر افزايش حجم صادرات گاز ايران به ارمنستان بين مقام‌هاي دو كشور امضا شد كه بر اساس آن ضريب تهاتر گاز با برق نيز به نفع شركت ملي گاز ايران اصلاح و مدت قرارداد تا سال ۲۰۳۰ تمديد شد.
علاوه بر اين، تسويه بدهي تركمنستان در سه قسط، سوآپ گاز از اين كشور از سرگرفته شد و حجم آن هم از روزانه ۴.۵ به ۸ ميليون مترمكعب رسيد، همچنين مذاكرات براي واردات گاز تركمنستان به ايران در جريان است.
باتوجه به پتانسيل ايران در حوزه گاز و ارزآوري بالاي اين صنعت لازم است كه به موضوع بهينه‌سازي مصرف انرژي توجه ويژه‌اي شود چراكه تنها در اين شرايط مي‌توان ضمن رفع ناترازي گاز در كشور با ايجاد ساز و كاري ميزان صادرات و به دنبال آن ارزآوري را در كشور توسعه داد.
