موافقت اولیه کمیته فقهی با کلیت قرارداد «آتی خاص»

گروه بورس| سیاوش فرهادی|

در مبادلات بورس کالا یکی از ابزار مالی پرطرفدار برای تامین نقدینگی معاملات سلف بود بدین صورت که تولیدکنندگان مقداری از محصول خود را در تالار نقره‌یی با عنوان سلف عرضه می‌کردند به‌دنبال آن فروشنده‌یی می‌آمد بخشی از محصول آینده خود را پیش‌فروش می‌کرد و کل قیمت را نیز یکجا دریافت می‌کرد.

به گزارش «تعادل»،‌ از طریق این نوع معامله، فروشنده سلف به‌دنبال تامین مالی بود و برای تامین مالی فعالیت‌های اقتصادی خود بخشی از محصول را به صورت سلف به فروش می‌رساند. علاوه بر این، پوشش ریسکی نیز برای فروشنده ایجاد می‌شد که وی مطمئن می‌شد توانسته است بخشی از کالای خود را به قیمت مشخصی به فروش برساند و دیگر نگران این نبود که کالا کاهش قیمت پیدا کند.

به‌تدریج که زمان پیش رفت در بازارهای مالی مشخص شد که گاهی اوقات فروشنده سلف پول نیاز ندارد و به‌دنبال تامین مالی نیست و لازم نیست برای تامین مالی جنس خود را به نرخ پایین‌تر به فروش برساند و فروشنده تنها به دنبال پوشش ریسک است.

فروشنده می‌خواهد مطمئن باشد وقتی کالای خود را به بازار عرضه می‌کند فلان قیمت را خواهد داشت. در اینجا گفتند که از قرارداد فوروارد استفاده شود به نحوی که شخص متعهد شود نه اینکه کالای خود را بفروشد.

تعهد بدهد که به عنوان مثال 10 تن از محصول آینده خود را به قیمت مشخص خواهد فروخت و خریدار نیز متعهد می‌شود که کالا را خواهد خرید و این نوع قرارداد به فوروارد معروف شد. این نوع قرارداد گره‌گشایی‌هایی در بازارهای مالی داشت و برای افرادی که به‌دنبال پوشش ریسک بودند بسیار موثر بود؛ اما به‌تدریج دیدند که این نوع قرارداد مجموعه مشکلاتی دارد و آن این است که کالا منضبط نیست و هر کسی کالایی را انتخاب می‌کند و کالا اوصاف مختلفی دارد. بنابراین کالا را استانداردسازی کردند.

بعد از آن مشاهده شد که مقدار کالا نیز افت و خیز دارد؛ بنابراین مقدار کالا را نیز استانداردسازی کردند و سپس زمان تحویل نیز استانداردسازی شد که قرارداد فیوچر متولد شد که از این طریق برخی نیازها رفع شد. این نوع قرارداد از حدود 8 سال پیش در کمیته فقهی بورس بررسی شد و پس از پذیرش وارد بازارهای مالی شد.

همان‌طور که گفته شد پیشرفت معاملات بورس باعث شد معاملات سلف جدیدی در بازار نیاز باشد در این باره سیدعباس موسویان دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، از موافقت اولیه با کلیت قرارداد آتی خاص در این کمیته و بررسی جزییات آن در هفته جاری خبر داد که این موضوع می‌تواند گشایش جدید در معاملات بورس کالا باشد.

دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار ضمن اعلام آخرین مصوبات کمیته فقهی گفت: قرار شد فوروارد به قرارداد آتی خاص و فیوچر نیز به قرارداد آتی یکسان یا استاندارد تغییر کند. بنابراین در اسم‌گذاری دقت شد و از سویی قرارداد فوروارد نیز در کمیته فقهی بحث شد و موافقت اولیه با کلیت فوروارد یا قرارداد آتی خاص به تصویب کمیته فقهی بورس رسید.

وی افزود: در این خصوص نشان داده شد که اگر کسی قرارداد فیوچر استاندارد را قبول داشته باشد، فوروارد به لحاظ فقهی می‌تواند مورد قبول باشد و جزئیات آن در هفته جاری

دنبال می‌شود. موسویان درباره بررسی موضوع پیمان آتی در کمیته فقهی سازمان بورس گفت: در عین حال، در مقام اجرا مشاهده شد درست است، قرارداد فیوچر اصلاح شده قرارداد فوروارد است اما در برخی مواقع ما به فوروارد نیاز داریم به این دلیل که کشاورز کالایی را غیر از کالای استاندارد شده تولید می‌کند و از جهت نوع و جنس تفاوت دارد و مقدار و زمانبندی آن نیز متفاوت است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: به این دلیل گفتند بیاییم فوروارد که در زبان فارسی به پیمان آتی و فیوچر هم به قرارداد آتی تعبیر شده را داشته باشیم. البته معنای پیمان و قرارداد یکی است، ‌اما برای مشخص شدن تفاوت‌ها این نوع اسم‌گذاری اتفاق افتاد.