«کشف پریمیوم» ابزاری جذاب برای فولادی‌ها و سنگ‌آهنی‌ها
کشف پریمیوم یک ابزار کاربردی و منعطف به‌خصوص برای صنایعی مثل سنگ‌آهن و فولاد که مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بلندمدت دارد، است. این ابزار می‌تواند برای سررسیدهای با بازه زمانی مختلف قرار گیرد و فرمول تعیین قیمت معامله نهایی، پیش‌پرداخت و نوع معامله نهایی آن قابل تغییر برای بهینه‌سازی براساس نیاز طرفین معامله است. به گزارش کالاخبر، پنجمین همایش بین‌المللی سنگ‌آهن ایران با حضور جمعی از مسوولان، اساتید و صاحب‌نظران و فعالان صنایع معدنی کشور همچون مهدی کرباسیان و جعفر سرقینی از معاونان وزیر صنعت، معدن و تجارت، مصطفی موذن‌زاده مشاور معاون اول رییس‌جمهور، حامد سلطانی‌نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران و اعضای انجمن سنگ‌آهن، عصر دیروز در سالن همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما برگزار شد. حامد سلطانی‌نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران در این همایش، ظرفیت‌های بورس کالا در رونق تجارت سنگ‌آهن ایران را تشریح کرد و گفت: با تلاش‌هایی که صورت گرفته، قرار است سنگ‌آهن به‌عنوان کالایی که در اقتصاد ایران اثرگذار است، در بورس کالا کشف قیمت شود و به سمت فضای بازاری سوق پیدا کند.
رشد معاملات سنگ‌آهن در بورس‌های کالایی جهان
سلطانی‌نژاد، معاملات سنگ‌آهن در بورس‌های کالایی جهان را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: بررسی روند قیمتی سنگ‌آهن در بازارهای جهانی طی
۴۰ سال گذشته نشان می‌دهد که بهای این محصول از حدود سال ۲۰۰۰ میلادی از یک روند پایدار خارج شده و با نوسانات قیمتی شدیدی رو به رو شده است. سلطانی‌نژاد از بورس کالای شیکاگو، بورس سنگاپور و بورس کالای دالیان به‌عنوان اصلی‌ترین بورس‌های کالایی جهان که به معامله سنگ‌آهن می‌پردازند، نام برد و افزود: معاملات آتی سنگ‌آهن در بورس کالای دالیان در میان ۴۰ قرارداد مشتقه برتر فلزات در سال ۲۰۱۷ جایگاه دوم را در اختیار گرفت و این قرارداد در بورس سنگاپور با فاصله زیادی نسبت به بورس کالای دالیان رتبه بیست و دوم را به خود اختصاص داد. مدیرعامل بورس کالای ایران درخصوص جزئیات قراردادهای مشتقه سنگ‌آهن در بورس کالای دالیان چین عنوان کرد: معاملات قراردادهای آتی سنگ‌آهن در آماری قابل‌توجه از ۲ میلیون قرارداد در سال ۲۰۱۳ به ۳۴۲ میلیون قرارداد در سال ۲۰۱۷ رسیده است که این حجم معامله در سال ۲۰۱۷ معادل ۳۴میلیارد تن سنگ‌آهن است. این حجم معامله در شرایطی به ثبت رسیده که کل تولید سالانه سنگ‌آهن حدود 2.3 میلیارد تن در سال بوده است. وی ادامه داد: بورس کالای نیویورک به‌عنوان زیرمجموعه گروه بورس کالای شیکاگو در دو بخش معاملات اختیار معامله و قراردادهای آتی به معامله سنگ‌آهن می‌پردازد که در سال ۲۰۱۵ حجم معاملات آتی سنگ‌آهن به ۱۳۹ میلیون قرارداد و حجم معاملات اختیار معامله آن به ۷۴میلیون قرارداد رسید. در سال ۲۰۱۶ نیز تعداد حجم قراردادهای آتی اختیار معامله سنگ‌آهن در این بورس به ترتیب به ۲۰۲ میلیون و ۷۲ میلیون قرارداد رسید که نشان‌دهنده رشد روز افزون استفاده از قراردادهای مشتقه در حوزه بازارهای کالایی است.
سنگ‌آهن در بورس کالای ایران
سلطانی‌نژاد در ادامه به روند معاملات سنگ‌آهن در بورس کالای ایران پرداخت و درخصوص تاریخچه پذیرش سنگ‌آهن در بازار فیزیکی اظهار کرد: بورس کالای ایران تاکنون بیشتر میزبان سنگ‌آهن صادراتی بوده است؛ به‌طوری‌که پذیرش سنگ‌آهن در رینگ صادراتی در خرداد ماه ۱۳۹۰ انجام شد و طی شهریور ماه ۱۳۹۶ سنگ‌آهن در رینگ داخلی نیز مورد پذیرش قرار گرفت.
روش‌های معاملاتی در بازار فیزیکی
وی به ابزارهای معاملاتی بورس کالای ایران نیز اشاره کرد و در تشریح انواع روش‌های معاملاتی در بازار فیزیکی گفت: در بازار معاملات کالاهای فیزیکی می‌توان از ۶ روش مختلف معاملات نقدی، سلف، نسیه، کشف پریمیوم، تهاتر و پیمان آتی استفاده کرد که از میان آنها معاملات تهاتر و پیمان آتی هنوز در بورس کالا راه‌اندازی نشده است. وی ضمن تشریح مزیت و نحوه انجام معامله و فرآیند تسویه هر کدام از روش‌های معاملاتی در بازار فیزیکی بورس کالا، از امکان بهره‌گیری از قراردادهای بلندمدت برای صنعت سنگ‌آهن سخن گفت و اظهار کرد: قراردادهای آتی خاص و کشف پریمیوم ابزارهای پوشش ریسک برای رفع نگرانی عرضه‌کنندگان و خریداران درخصوص امکان فروش محصول خود یا امکان تامین کالای مورد نیاز خود برای چند مقطع زمانی مشخص در آینده هستند که برمبنای آنها می‌توان قراردادهای بلندمدت منعقد کرد. سلطانی‌نژاد افزود: در قرارداد آتی خاص مبادله کالایی با مشخصات خاص با قیمت مشخص و تحویل در زمان مشخص در آینده انجام می‌شود و ابزاری برای پوشش ریسک و رونق مبادلات تجاری محسوب می‌شود. در قرارداد کشف پریمیوم نیز مبادله کالا با اختلاف قیمتی مشخص نسبت به قیمت مرجع و تحویل در زمان مشخص در آینده صورت می‌پذیرد و ابزاری برای پوشش ریسک و رونق مبادلات تجاری به شمار می‌رود.
کشف پریمیوم، ابزاری کاربردی
مدیرعامل بورس کالای ایران، مکانیسم معاملات قرارداد کشف پریمیوم را نیز توضیح داد و گفت: معاملات کشف پریمیوم قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله می‌شود و به موجب آن، طرفین متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده (تحویل، حمل یا بارگیری) کالا را براساس قیمت نهایی (قیمت مبنا به علاوه مابه‌التفاوت توافق شده) معامله نمایند. خریدار بخشی از ثمن معامله را در زمان توافق، به فروشنده پرداخت و تسویه مابقی وجه متعاقبا و براساس شرایطی انجام می‌شود که در زمان عقد قرارداد مشخص می‌گردد. در این قرارداد، ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﻣﺒﻠﻎ ﻳﺎ درﺻﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎسبه ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻳﺎ از ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ ﻛﺴﺮ میﺷﻮد و قیمت مبنا ﻗﻴﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻋﺮﺿﻪ، ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺑﻮرس اﻋﻼم می‌شود. وی ادامه داد: به این ترتیب، ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ زمانی بین طرفین منعقد می‌شود ﻛﻪ در ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻃﺒﻖ ﺿﻮاﺑﻂ بورس شده‌اند. اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ در زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ، ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻮرس ﻣﻴﺎن ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺮارداد ﻧﻘﺪ، نسیه ﻳﺎ ﺳﻠﻒ ﻣﻨﻌﻘﺪ می‌گردد. ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ در این قراردادها از فرمول توافق شده بین طرفین و پریمیوم کشف شده قابل محاسبه است. به گفته سلطانی‌نژاد، ابزار کشف پریمیوم به تازگی در بورس فلزات لندن مورد استقبال قرار گرفته و این نوع قراردادهای بلندمدت در دنیا بسیار مرسوم شده است؛ به‌طوری‌که این ابزار مخصوصا برای صنایعی مثل سنگ‌آهن که مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بلندمدت دارد، کاربردهای فراوانی دارد. مدیرعامل بورس کالای ایران اظهار داشت: کشف پریمیوم، ابزاری منعطف است که می‌تواند برای سررسیدهای کوتاه‌مدت یا بلندمدت مورد استفاده قرار گرفته و فرمول تعیین قیمت معامله نهایی، پیش‌پرداخت و نوع معامله نهایی آن قابل تغییر برای بهینه‌سازی براساس نیاز طرفین معامله است.
پوشش ریسک با کمک ابزارهای مشتقه
سلطانی‌نژاد به امکان پوشش ریسک به کمک ابزارهای معاملاتی بورس کالای ایران در بازار مشتقه نیز اشاره کرد و با بیان اینکه در این بازار می‌توان از دو ابزار اختیار معامله و قرارداد آتی استفاده کرد، نحوه معامله و فرآیند تسویه این ابزارها را تشریح کرد. به گفته وی در قراردادهای آتی طرف خریدار متعهد می‌شود مقدار معینی کالا در آینده را به قیمت مشخص خریداری کند و فروشنده نیز تعهد دارد، مقدار معینی کالا در آینده را به قیمت مشخص به خریدار بفروشد که انجام این معاملات می‌تواند ریسک‌های قیمتی و فروش و تامین کالا در آینده را پوشش دهد.
ابزارهای معاملاتی در بازار مالی
سلطانی‌نژاد با اشاره به ابزارهای معاملاتی بورس کالای ایران در بازار مالی به بیان ویژگی‌ها و فرآیند تسویه آنها پرداخت و گفت: در بازار مالی بورس کالای ایران درحال حاضر اوراق سلف موازی استاندارد، صندوق کالایی و گواهی سپرده کالایی استفاده می‌شود و دو ابزار اوراق خرید دین و حق امتیاز از دیگر ابزارهای مالی طراحی شده در بورس کالای ایران است که هنوز راه‌اندازی نشده است. به گفته سلطانی‌نژاد موارد شمول در بازار سنگ آهن همچون حق بهره‌برداری از معادن، کاهش رانت‌های موجود در فرآیند اعطای مجوز، شفاف‌سازی فرآیند و آمار و اطلاعات صدور تا بهره‌برداری از حق امتیاز و شفاف و رقابتی شدن درآمد دولت از طریق واگذاری امتیازها از مهم‌ترین مزایای آغاز معاملات حق امتیاز در بورس کالا محسوب می‌شود. وی افزود: اخیرا اوراق حق امتیاز در شورای عالی بورس به تصویب رسیده که بر مبنای آن می‌توان حق پروانه بهره‌برداری از معادن را با استفاده از این اوراق به عنوان یک ابزار مالی در بورس کالا مورد معامله قرار داد.
مهم‌ترین عوامل در قیمت‌گذاری نادرست سنگ آهن
وی ضمن بررسی روند فعلی بازار سنگ آهن، مواردی همچون عدم شفافیت در بازار سنگ آهن، اطلاعات نامتقارن و ناقص در بازار و نیز وجود بازار غیرمتمرکز و پراکندگی عرضه و تقاضا را از عوامل اصلی قیمت‌گذاری نادرست و عدم توازن سنگ آهن برشمرد و گفت: در این راستا یکی از راه‌های پیشنهادی این بوده که قیمت‌های محصولات کل زنجیره از قیمت شمش فولاد تبعیت کند که در این حالت نیز به دلیل نوسان متفاوت و گاهی غیر هم جهت انواع محصولات زنجیره در بازارهای جهانی قیمت‌گذاری نادرست را در پی دارد.
معایب وجود بازار انحصاری
سلطانی‌نژاد درخصوص معایب پیش رفتن بازار به سوی انحصار عنوان کرد: بالا بردن قیمت‌ها و کسب سود نامتعارف، کیفیت پایین محصولات در فضای غیررقابتی، عدم تلاش برای تولید محصولات جدید، ایجاد تورم با فشار هزینه‌یی به مصرف‌کنندگان و عدم پویایی قیمت‌ها و عدم اصلاح تخصیص منابع از معایب بازارهای انحصاری است.
راهکارهایی برای توسعه بازار سنگ آهن
وی درخصوص راهکار پیشنهادی در جهت بهبود و توسعه بازار سنگ آهن اظهار کرد: راه‌حل پیشنهادی بورس کالای ایران، ساماندهی یک بازار متمرکز سنگ آهن در بورس و اصلاح قیمت با مکانیسم عرضه و تقاضاست. در این راستا اجرای مصوبه مجلس در ماده ۳۷ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و تبصره آن راهگشا خواهد بود. سلطانی‌نژاد در این باره گفت: به کمک این ماده قانونی می‌توان سنگ آهن را براساس یک فرآیند عرضه و تقاضا در بورس به عنوان یک ماده اولیه کشف قیمت کرد. در این صورت پس از 3بار عرضه و عدم وجود تقاضا می‌توان نسبت به صادرات محصول اقدام کرد و این راهی برای تشخیص مازاد محصول است. به این ترتیب با اجرای این ماده قانونی و عرضه سنگ آهن در رینگ داخلی بورس کالا، مباحث مربوط به مازاد عرضه سنگ آهن در صورت وجود و حذف عوارض صادراتی برای سنگ آهنی که مازاد عرضه آن در داخل احراز شده، حل و فصل می‌شود. مدیرعامل بورس کالای ایران افزود: همچنین می‌توان از طریق «ارائه انواع ابزارهای معاملاتی نوین در بورس کالای ایران بر پایه یک بازار نقدی منسجم و شفاف» برای رونق تجارت و توسعه بازار سنگ آهن کمک گرفت که تاکید می‌کنم یکی از ابزارهای جذاب برای فعالان صنعت فولاد و سنگ آهن کشف پریمیوم خواهد بود. سلطانی‌نژاد در ادامه در بیان مزایای عرضه سنگ آهن در بورس گفت: تضمین تعهدات طرفین معامله، معافیت مالیاتی، معافیت از تشریفات مزایده و مناقصه، تعادل و توازن در زنجیره فولاد، افزایش شفافیت در صورت‌های مالی شرکت‌ها، افزایش حضور بخش خصوصی با افزایش شفافیت همچنین انعکاس سریع اثر نوسان قیمت محصول بر سهام شرکت‌ها از مزایای عرضه سنگ آهن در بورس است.
سلطانی‌نژاد کاهش سیاست‌های کنترلی، رفع سایر موانع رقابت، حضور حداکثری بالادست و پایین‌دست زنجیره و ثبات سیاست‌گذاری را برای شکل‌گیری بازار نقد منسجم لازم دانست و درخصوص منافع توسعه بازار سنگ آهن در بورس کالا گفت: عرضه سنگ آهن در بورس موجب ایجاد مرجعیت قیمتی، همراهی قیمت‌های داخلی با قیمت‌های جهانی، بهره‌مندی از مزایای سایر ابزارهای نوین معاملاتی و کشف پریمیوم در یک بازار شفاف و رقابتی می‌شود. سلطانی‌نژاد در خاتمه سخنان خود با بیان اینکه مدت‌هاست برای عرضه سنگ آهن در بورس مذاکراتی انجام شده و درحال حاضر در این حوزه عدم شفافیت وجود دارد و اطلاعات کاملا نامتقارن بوده و موجب ابهام در قیمت‌گذاری این محصول شده است، گفت: مکانیسم معاملات بورس کالا ازجمله قرارداد کشف پریمیوم آغازی برای حل دغدغه صنایع بالادست و پایین‌دست زنجیره فولاد است تا از این طریق بتوان به رونق تجارت و توسعه بازار سنگ آهن کمک کرد.
