چاقی زودرس کودکان بی‌تحرک
از 13میلیون و 500 هزار دانش‌آموز، 21درصد دچار چاقی و آسیب‌های ناشی از آن هستند. با این حال در بسیاری از مدارس، هنوز هم زنگ ورزش به نفع کلاس‌های درس مصادره می‌شود و کسی اهمیت ورزش در سلامت دانش‌آموزان را جدی نمی‌گیرد. در حالی که براساس نظر کارشناسان علوم تغذیه، چاقی در دوران کودکی و نوجوانی زمینه ساز ابتلا به دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی-عروقی، سرطان و عوارض جسمی و اجتماعی در بزرگسالی است. چاقی کودکان و نوجوانان، از لحاظ روحی و روانی عواقب نامطلوبی همچون کم خوابی، نداشتن اعتماد به نفس، اضطراب و افسردگی را در پی دارد که این مسائل بر روابط اجتماعی و تحصیلی دانش‌آموزان تاثیر می‌گذارد. این موضوع وقتی به دانش‌آموزان دختر می‌رسد، به دلیل محدودیت‌هایی که برای ورزش کردن دارند، وضع نامطلوب‌تری پیدا می‌کند. از طرف دیگر حسن قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت هم چندی پیش اعلام کرد با توجه به بررسی‌های انجام شده، تحرک فیزیکی دختر 13 ساله ایرانی با زن 50 ساله فرقی ندارد. به تمام این آمار و ارقام اگر نتایج پژوهشی که در سال 92، از سوی وزارت ورزش و جوانان انجام شد هم اضافه شود، وخامت اوضاع بیش از پیش احساس می‌شود، این پژوهش حکایت از آن داشت که قابلیت جسمانی زنان 18 تا 26 ساله ایرانی برابر با قابلیت جسمانی زنان 50 ساله فرانسوی برآورد شده است و همچنین سرانه فضای ورزشی دختران در مدارس 17 سانتی‌متر است که این رقم در کنار 250 سانتی‌متر فضای استاندارد حرکتی، جای تامل بسیاری دارد. این شرایط در حالی است که مدارس نه تنها از نظر فضا و امکانات ورزشی کمبود دارند بلکه، نیروی انسانی هم به اندازه کافی در بدنه آموزش و پرورش برای بهبود وضعیت تربیت‌بدنی نیست، به‌طوری که بنابر آمارهای اعلام شده از سوی وزیر آموزش و پرورش، به ازای هر ۳۰ کلاس یک معلم تربیت‌بدنی مشغول به کار است. با این وجود این وزارتخانه از چندی پیش گام‌هایی را در راستای افزایش نشاط در مدارس برداشته است. گام نخست این تغییر رویه تلاش برای حذف آزمون‌های مکرر و تست هوش بود و حالا باردیگر به کمبود معلم ورزش و بی‌توجهی به زنگ ورزش در مدارس به موضوعی تازه تبدیل شده که مسوولان این وزارتخانه نسبت به آن هشدار دادند. وزیر آموزش و پرورش معتقد است اگر فکری به حال وضعیت تحرک و ورزش دانش‌آموزان نشود، بحران جدی نسل آینده را تهدید می‌کند. محمد بطحایی روز گذشته در جلسه ستاد عالی تشکیلاتی گسترش و ارتقای فعالیت‌های تربیت‌بدنی و ورزش دانش‌آموزان دختر کشور با اولویت مدارس ابتدایی با بیان اینکه کم تحرکی تاب‌آوری اجتماعی را کاهش می‌دهد، گفت: «سبک زندگی امروز اگر تصحیح نشود، مادران و پدران فردای ما در معرض خطر خواهند بود. امروز موضوع مهم برای ما بحث نشاط و امید به آینده و تاب‌آوری است، چرا که بچه‌های امروز تاب آوری اشان پایین آمده و شاید به همین دلیل شاهد هستیم آسیب‌های اجتماعی در حال گسترش است و همه ما نگرانش هستیم. این موضوع از عهده یک وزارتخانه بر نمی‌آید که سلامت جامعه فردا را تضمین کنیم. باید باور کنیم نسل فردای ما در خطر است.»
فرصت‌سوزی با کمبود امکانات
از شیوه نادرست آموزش و پرورش در ایران که اولویت را تنها به درس‌های تئوری و موفقیت در آزمون‌های مختلف می‌دهد، کمبود امکانات هم عامل دیگری است که سبب می‌شود، دانش‌آموزان از چرخه تحرک و نشاط دور بمانند این امر سبب شد تا وزیر آموزش و پرورش، نسبت به کمبود امکانات در مدارس انتقاد کرده و افزود: «من به روستایی رفته بودم که سه کلاس ناایمن داشت و دیوار هم نداشت و حیاط مدرسه خاکی بود و حتی فاقد سرویس بهداشتی بود. اما در کنارش یک حسینیه بود که فضای خوبی داشت با همه امکانات که گفتند در سال دو یا سه ماه باز است. تا زمانی که به این نتیجه نرسیدیم که در منطقه‌یی حسینیه است که باید در اختیار نسل آینده باشد ما نمی‌توانیم بگوییم اولویت اول اجتماعی ما نسل آینده است. ما مدرسه‌یی داریم کمترین امکانات ورزشی را دارد و در کنارش ورزشگاهی است که صبح‌ها تعطیل است. این در حالی است که علاوه بر فضای ورزشی از حیث نیروی انسانی هم به‌شدت با مشکل مواجه هستیم. به ازای هر ۳۰ کلاس یک معلم تربیت بدنی داریم و امروز میانگین سن خدمت ۲۳ سال است و یک‌سوم نیروی انسانی تا سه چهار سال آینده بازنشسته می‌شوند کار امروز ما ارزنده است اما صحیح نیست، چرا که باید معلمان تربیت بدنی به مدارس بفرستیم. چنین وضعیتی در حالی است که ۳۶ درصد از دانش‌آموزان شاخص توده بدنی بالای استاندارد دارند بنابراین همه این موارد روحیه جمع گرایی را در فرد کاهش می‌دهد. نسل آینده ما در معرض خطر است که یکی از راهکارها برای نجات آنها وسعت برنامه‌های تربیت‌بدنی به ویژه در دختران است تا فاصله با آموزش تربیت بدنی در پسران کاهش یابد.»
آموزش و پرورش تاکنون چه کرده است؟
اظهارات وزیر آموزش و پرورش در حالی است که براساس آمار ارائه شده از سوی مسوولان وزارت آموزش و پرورش در بهمن‌ماه سال 94، حدود سه هزار سالن ورزشی و780 سالن نیمه‌ساز وجود دارد که دانش‌آموزان می‌توانند از آنها استفاده کنند. بالای 80 درصد مدارس نیز دارای فضای ورزشی و حیاط مناسب هستند اما همان زمان هم اعلام شد که تمامی‌مدارس باید به سالن ورزشی تجهیز باشند و برای آن دسته از مدارسی که حیاط پاسخگوی نیاز دانش‌آموزان نیست، پیشنهاد شد از سالن‌های خارج از مدارس استفاده شود. با این حال در کنار اتخاذ چنین سیاستی، آموزش و پرورش تاکنون اقدامات مختلفی برای افزایش تحرک دانش‌آموزان داشته است، از جمله افزایش ساعت زنگ ورزش و اجرا دو طرح با عنوان «کلاس قهرمان» و «حیاط پویا» است. مهرزاد حمیدی معاون تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش درباره این برنامه‌ها گفت: «در حال حاضر 33 هزار دبیر تربیت بدنی در سطح کشور درس تربیت بدنی تدریس می‌کنند اما در این حوزه با کمبود 3هزار و 700معلم مواجه هستیم. اگر نتوانیم سواد حرکتی را در مدارس و سنین کودکی ایجاد کنیم دیگر در ورزش همگانی قهرمانی نداریم زیرا این دو ورزش بر پایه سواد حرکتی ایجاد می‌شود.
حمیدی بیان کرد: ساعت درس تربیت‌بدنی در مدارس به 302 ساعت افزایش یافته اما این ساعت کافی نیست و همچنان باید برای فعالیت و افزایش تحرک دانش‌آموزان ساعت درس تربیت بدنی را افزایش دهیم. یکی از طرح‌های ورزشی مدارس، اجرای المپیاد درون مدرسه‌ای، ورزش صبگاهی و کانون ورزشی درون مدرسه‌یی و طرح مدرسه قهرمان است. دو برابر شدن ساعت درس تربیت بدنی در دوره متوسط دوم، افزایش چشمگیر دانش‌آموزان، سهیم شدن 30درصدی تربیت بدنی دانش‌آموزان از ماده 53 و سهیم شدن 15درصدی تربیت بدنی از ارزش افزوده از دستاوردهای این حوزه است.»
او افزود: «همچنین سهیم شدن 20درصدی حوزه تربیت بدنی از مالیات خرده‌فروشی سیگار و تغییر عنوان وظایف معاونان پرورشی مدارس به معاونان پرورشی و تربیت بدنی و ایجاد کانون‌های حرکت اصلاحی و راست قامتی در استان‌های کشور از عمده دستاوردهای حوزه تربیت بدنی و سلامت حوزه آموزش و پرورش و سلامت حوزه آموزش و پرورش است.»
معاون تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش در توضیح دو طرح دیگر این وزارتخانه برای افزایش تحرک دانش‌آموزان بیان کرد: «طرح حیاط پویا ـ حیات پایاست که به این طرح بر اساس مطالعاتی که روی کشورهایی که توانستند کم‌تحرکی را کاهش دهند، دست یافتیم. در این طرح در کف حیاط مدارس و روی دیوارهای حیاط مدرسه خطوط پرش طول و ارتفاع و دوایری رسم می‌شود تا دانش‌آموزان را برای حرکت بیشتر ترغیب کند. از طرف دیگر، طرحی هم با عنوان «کلاس قهرمان» در نظر گرفته شده است که در این طرح تلاش شده با ارائه چند رشته ورزشی و در نظر گرفتن امتیاز، دانش‌آموزان به صورت گروهی (هر کلاس یک گروه) وارد عرصه شوند و به رقابت با یکدیگر بپردازند و در نهایت یک کلاس از هر مدرسه به عنوان «کلاس قهرمان» انتخاب شود. در نهایت کلاس قهرمان باید با معلمان خود به رقابت بپردازد که این مساله می‌تواند برای سایر دانش‌آموزان نیز جذاب و مشوق حضور برای تماشا باشد.»
