مقابله با حمایت‌گرایی امریکا در اجلاس «بریکس»
گروه جهان| طلا تسلیمی|
سران کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی از چهارشنبه برای شرکت در اجلاس بریکس در ژوهانسبورگ گردهم آمده‌اند. این نخستین نشست قدرت‌های اقتصادی نوظهور از آغاز اعمال فشارهای دولت دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا، برای ایجاد توازن مجدد در روابط تجاری و تبدیل شدن چشم‌انداز جنگ تجاری تمام‌عیار جهانی به تهدیدی حقیقی، محسوب می‌شود. از تهدید به پاره کردن قراردادهای تجاری کنونی گرفته تا افزایش تعرفه‌های واردات فولاد و آلومینیوم، ترامپ از زمان روی کار آمدن در کاخ سفید به اقدامات یک‌جانبه‌یی دست زده که متحدان تجاری ایالات متحده و رقبایش را به یک اندازه دچار نگرانی کرده است و کشورهای بریکس در خط مقدم این تنش‌های جهانی بوده‌اند. اکنون، انتظار می‌رود آفریقای جنوبی زمینه را برای مبارزه متقابل تحت فرمان چین در برابر دستورکار حمایت‌گرایانه ترامپ فراهم آورد.
بلومبرگ نوشته، شی جین‌پینگ رییس‌جمهوری چین، از زمان ورود به ژوهانسبورگ تلاش‌هایش را برای ایجاد دوستی و تحکیم نفوذش در آفریقا از جمله در آفریقای جنوبی از طریق سرمایه‌گذاری‌های میلیارد دلاری، آغاز کرد. در صورت آغاز یک جنگ تجاری، در میان کشورهای بریکس چین بیش از همه آسیب می‌بیند. مارتین دیویس مدیر بخش بازارهای نوظهور و آفریقا در شرکت دیلویت، گفت: «انتظار دارم بیانیه‌یی متهورانه به رهبری طرف چینی را در پایان نشست بریکس شاهد باشم که حمایت‌گرایی و غیرجهانی‌سازی در آن با هدف دست نخورده ماندن و قابل پیش‌بینی بودن نظام تجارت جهانی، محکوم می‌شود. دسترسی به اقتصاد جهانی از طریق تجارت بوده که در بیش از دو دهه گذشته به موفقیت اقتصادی چین انجامیده است.»
«مادهور جاء» رییس تحقیقات موضوعی در بانک استاندارد چارترد در این باره گفت: «چین مهم‌ترین شریک تجاری در ائتلاف بریکس محسوب می‌شود و احتمالا سعی خواهد کرد تاثیرات منفی حمایت‌گرایی بیشتر امریکا را از طریق محرک‌های داخلی (در حوزه بریکس) جبران کند. کشورهای بریکس دستورکار خود را در این اجلاس بیان خواهند کرد و در عین حال به تجارت و سرمایه‌گذاری بیشتر در دیگر کشورهای عضو متعهد خواهند شد.» تولید ناخالص داخلی بریکس از سال 2000 بیش از شش برابر شده و از 2.7 تریلیون در آن زمان، سال گذشته به 17 تریلیون دلار رسیده است. با این حال طبق آمارهای استاندارد بانک در ژوهانسبورگ، ارزش تجارت بین اعضای بریکس در پنج سال گذشته حدود 9 درصد افت داشته و به 312 میلیارد دلار رسیده است. دیویس افزود: «بریکس تاکنون از آنچه نبوده، یعنی غربی، اطلاع داشته است بدون آنکه درباره ماهیت حقیقی خود چیزی بداند. اما حالا با دولت ترامپ ناگهان منافع مشترکی حول محور تجارت در حال ظهور است.»
امریکا پس از اعمال تعرفه بر کالاهای چینی به ارزش 34 میلیارد دلار، در دومین مرحله از جنگ تجاری تصمیم گرفته بر واردات کالا به ارزش 16 میلیارد دلار دیگر نیز تعرفه اعمال کند و پکن هم آماده مقابله به مثل است. این در حالی است که ترامپ به چین درباره اعمال تعرفه‌های تلافی‌جویانه جدید علیه واشنگتن هشدار داده و گفته است در صورت استمرار درگیری‌های تجاری بر 500 میلیارد دلار از کالاهای وارداتی چین تعرفه در نظر می‌گیرد. اما به گزارش رویترز، درگیری بر سر تعرفه‌ها تنها به چین محدود نمی‌شود و حتی آفریقای جنوبی که صادرات محدود فولاد و آلومینیوم و خودرو به ایالات متحده دارد، نیز با موانع تجاری مواجه شده است. راب دیویس وزیر بازرگانی آفریقای جنوبی در این باره گفت: «وقتی که با نظام تجاری قانون محور موافق نباشی، آنگاه مساله تنها قدرت خواهد بود. و یک‌جانبه‌گرایی گزینه‌یی نیست که برای بلندمدت بخواهی در نظر بگیری.» لی کگیانگ نخست‌وزیر چین هم اوایل ماه جاری میلادی در پاسخ به اقدامات ترامپ گفته بود: «ما مخالف یک‌جانبه‌گرایی هستیم. ما از تجارت آزاد حمایت می‌کنیم.»
یک دیپلمات که در تهیه پیش‌نویس بیانیه نهایی اجلاس دخیل بود، در این باره گفت اگرچه کشورهای بریکس مستقیما امریکا را محکوم نخواهند کرد، اما از چندجانبه‌گرایی و سازمان‌هایی همچون سازمان تجارت جهانی دفاع می‌کنند. او افزود: «زبان بیانیه زبانی استاندارد نخواهد بود، چراکه اکنون در شرایط خاصی به سر می‌بریم.»
آی ویتنس هم در گزارشی نوشت، باتوجه به تهدیدهای ترامپ به جنگ تجاری با چین و همزان با متحدان امریکا همچون اتحادیه اروپا، تهدید موجود علیه تجارت جهانی در صدر دستورکار اجلاس بریکس خواهد بود. آفریقا و رشد دوام‌آوردنی نیز امسال مورد توجه زیادی قرار می‌گیرد. با وجود حضور افراد مهم بسیار در این اجلاس، سیریل رامافوزا رییس‌جمهوری آفریقای جنوبی سعی خواهد کرد نظر همگان را به خود جلب کند؛ اقتصاد کشورش در حال کوچ شدن است و بخش‌هایی همچون معدن و کشاورزی به‌شدت تحت فشار هستند. رامافوزا به‌طور قطع سعی خواهد کرد از سرمایه‌گذاری‌های بیشتر و توافقنامه‌های تجاری با دیگر کشوران عضو بریکس اطمینان حاصل کند. سران برخی کشورهای دیگر آفریقا نیز به‌عنوان بخشی از برنامه در حال اجرای گسترش حوزه دسترسی بریکس، در این اجلاس شرکت می‌کنند که بیشتر به پیشرفت ابتکارعمل کمربند و جاده چین توجه دارند که با کاهش موانع تجاری در سراسر آسیا همراه خواهد بود؛ احتمالا آنها امیدوار هستند بتوانند به‌نوعی در این برنامه شریک شوند.
در همین حال، هیات برزیلی به‌دنبال شیوه‌های جدیدی از همکاری به‌ویژه با چین به عنوان شریک اصلی تجاری‌اش، خواهد بود که به اقتصاد آسیب دیده آن کمک کند؛ اقتصادی که عواقب جنگ تجاری امریکا و جنگ ارز آن را تهدید می‌کند. برزیل همچنین با مشکل بدهی مواجه است که مشکلی همه‌گیر در امریکای لاتین محسوب می‌شود. در همین راستا، انتظار می‌رود میشل تمر رییس‌جمهوری برزیل، حمایت مالی بیشتر از سوی بانک جدید توسعه را خواستار شود.
درباره روسیه، انتظار نمی‌رود که پوتین از اهرم اقتصادی خاصی در برابر دیگر اعضا استفاده کند، اما نفوذ سیاسی قابل توجه روسیه احتمالا کارت اصلی خواهد بود که او در اجلاس بازی می‌کند. در حالی که روابط روسیه با برخی کشورها همچون بریتانیا به وخامت گراییده، پوتین می‌تواند از فرصت موجود برای نشان دادن گرمی روابط کشورش با اعضای بریکس استفاده کند. همچنین با توجه به نشست اخیر پوتین و ترامپ، اجلاس بریکس می‌تواند فرصت خوبی برای ارتقاء موقعیت جهانی روسیه باشد. به‌ویژه انتظار می‌رود روابط نزدیک‌تر روسیه و چین به یکی از موضوعات در اجلاس ژوهانسبورگ تبدیل شود.
نقشی که هند در این اجلاس ایفا می‌کند نیز بسیار جالب است. از یک سو، مودی به دنبال توافقنامه‌های جدید برای کشورش که دومین اقتصاد بزرگ بریکس بعد از چین است، خواهد بود. از سوی دیگر، هند بازی ژئوپلتیک حساسی را با امریکا، چین و روسیه پیش می‌برد. در کل، می‌توان امیدوار بود اجلاس بریکس فرصتی برای نشان دادن دستاوردهای بالقوه چندجانبه‌گرایی به جهان باشد و استراتژی‌های جدیدی برای چند دهه آینده در نظر بگیرد. بریکس هنوز تا ایجاد چیزی که نشان‌دهنده نظم جدید جهانی باشد، فاصله زیادی دارد؛ اما نتایج مثبت اجلاس ژوهانسبورگ به‌طور قطع در سراسر جهان منعکس می‌شود.
