عزاداری محیط زیست در جنگل‌های زاگرس
ریحانه جاویدی|
آتش نخستین بار نیست به جان جنگل‌های زاگرس می‌افتد، سوختن و ایستاده مردن برای بلوط‌های زاگرس، در چند سال اخیر تبدیل به جریان مداوم حیات شده و حالا سه روز است که جنگل های مریوان در آتش می‌سوزد اما این بار در میان شعله‌هایی که درخت‌ها را سوزاند، چهار نفر از فعالان محیط زیست هم جان خود را از دست دادند. محمد پژوهی و رحمت حکیمی نیا، دو مامور منابع طبیعی و امید کهنه پوشی(حسین زاده) و شریف باجور دو فعال محیط زیست انجمن سبز چیا مریوان، که برای خاموش کردن آتش به جنگل‌های اطراف روستای پیله و سلسی رفته بودند، در میان شعله‌ها جان دادند. هنوز نه علت دقیق آتش سوزی مشخص است و نه پاسخ دقیقی برای مرگ این چهار نفر اعلام شده، حتی میان مهار شدن و نشدن آتش هم، اظهارات ضد و نقیض است. در حالی که برخی مسئولان خبر از مهار آتش سوزی در جنگل های مریوان دادند، برخی دیگر معتقدند هنوز آتش در زاگرس قد می‌کشد. عظمت شعله در مقابل کمبود امکانات که لحظات طلایی اطفا حریق را می بلعد، هر لحظه بیشتر می‌شود و تنها امکانات ماموران منابع طبیعی و فعالان محیط زیست این منطقه برای مقابله با آتش، بیل، شن و شاخه های درخت است، در حالی که مدیرکل محیط زیست استان کردستان اعتقاد دارد، اگر تنها یک بالگرد اطفا حریق در اختیار استان بود یا در همان ساعات نخست وقوع آتش سوزی از سوی سایر نهادها به منطقه اعزام می‌شد، نه آن چهار نفر جانشان را از دست می‌دادند و نه آتش این چنین به میان بلوط‌زارها می‌خزید.
کمبود امکانات به آتش دامن زد
از صبح شنبه که نخستین شعله‌های آتش در میان جنگل‌های زاگرس جرقه زد، اظهارات متفاوتی درباره علت اصلی وقوع آتش سوزی مطرح شد، برخی فعالان محیط زیست استان کردستان و همچنین مرتضی سلیمی، رییس سازمان امداد و نجات هلال احمر کشور، انفجار مین را دلیل این اتفاق اعلام کردند اما مسئولان معتقدند، گرمای هوا عامل اصلی است. با این وجود فریبا رضایی، مدیرکل محیط زیست استان کردستان، درباره این موضوع به «تعادل» گفت: « هنوز علت اصلی و دقیق وقوع آتش سوزی در جنگل های مریوان مشخص نیست. با این وجود به نظر می رسد گرمای هوا عامل اصلی باشد هر چند که عامل انسانی هم می تواند در این موضوع محتمل به نظر آید اما تیراندازی و انفجار در منطقه رخ نداده است. منطقه‌ای که دچار حریق شد، تحت مدیریت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری بوده بنابراین مسئول مستقیم این واقعه این سازمان است اما با این حال ماموران محیط زیست هم در منطقه حضور دارند اما آنچه مهم است، این موضوع است که هر دو مجموعه محیط زیست و سازمان جنگل‌ها، از نظر امکانات شرایط مناسبی ندارند. با وجود اینکه آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس یک اتفاق همیشگی است اما هنوز این دو مجموعه به امکانات اطفا حریق مجهز نیستند.» او افزود: «جنگل های زاگرس با موقعیت جغرافیایی کوهستانی خود، با توجه به وسعتشان نیاز به بالگرد اطفا حریق دارند اما چنین امکاناتی موجود نیست. اگر خاموش کردن آتش در اتفاق اخیر به صورت هوایی انجام می‌شد و زمان طلایی اطفا از دست نمی‌رفت، آتش آنقدر پیشرفت نمی‌کرد و کسی هم جان خود را از دست نمی‌داد.»
اظهارات رضایی در حالی است که عرفان حسینی، سخنگوی انجمن محیط زیستی سبز چیا، هم کمبود امکانات را عامل اصلی گسترش آتش در این منطقه دانست و به «تعادل» گفت: « نزدیک به 10 سال است که جنگل‌های زاگرس با آتش دست و پنجه نرم می‌کند اما تاکنون هیچ راه حلی برای این موضوع ارائه نشده است. سازمان جنگل‌ها باید بالگرد اطفا حریق داشته باشد اما ندارد، تعداد نیروها کم است و اکثر ماموران یگان حفاظت منابع طبیعی هم به صورت قراردادی با حقوق 900 هزار تومان مشغول به کار هستند که آن را هم چند ماه یکبار دریافت می‌کنند. امکاناتی که برای اطفا حریق جنگل‌ها در این منطقه هست فقط بیل،شن کش و شاخه درخت است. چطور می شود با این امکانات، 80 تا 100 هزار هکتار جنگل در منطقه مریوان را پایش کرد؟»
او افزود: «از صبح شنبه تا بعداز ظهر آن روز، جنگل‌ها در حال سوختن بود اما هیچ سازمانی به جز ماموران منابع طبیعی و هلال احمر به منطقه اعزام نشده بود، بیشتر این آتش سوزی ها یا به دلیل مانورهای نظامی است یا زغال‌گیری و زمین خواری، باید مشخص شود آیا حفظ محیط زیست اولویت مسئولان هست یا خیر؟ هلال احمر و پزشکی قانونی معتقدند علت اصلی آتش سوزی انفجار مین بود اما هنوز دلیل اصلی مشخص نشده و هیچ کدام از سازمان‌های متولی پاسخ دقیق ارائه نمی‌دهند.»
ابهام در اظهارات
بنابر اظهارات مدیرکل محیط زیست استان کردستان، تا بعداز ظهر روز گذشته، هنوز آتش‌سوزی مهار نشده بود؛ وسعت دقیق بخش سوخته هم مشخص نیست و علت دقیق آتش سوزی در دست بررسی است اما با این وجود، صبح روز گذشته، فرماندار مریوان از مهار آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع روستای پیله و سلسی این شهرستان خبر داد و خطای انسانی و گرمای هوا را علت این آتش‌سوزی اعلام کرد. محمد شفیعی، درباه علت اصلی جان باختن چهار فعال محیط زیست در این حادثه هم بیان کرد: «علت جان باختن این چهار نفر غلظت زیاد دود و خفگی ناشی از آن بود. از طرف دیگر انفجار مین و مهمات در این منطقه هم شایعه است و با بازدید میدانی که صورت گرفته مشخص شد که چنین چیزی صحت ندارد و این مکان، منطقه ممنوعه نیست. براساس اعلام اولیه کارشناسان منابع طبیعی یک نفر در این منطقه آتش روشن کرده است که به دلیل سهل انگاری و وزش باد و گرمای هوا آتش شعله ور شده و به سایر نقاط سرایت کرده است.» از طرف دیگر مدیرکل منابع طبیعی استان کردستان، معتقد است علت جان باختن این چهار نفر باید بیشتر بررسی شود. سعدی نقشبندی، درباره این موضوع بیان کرد: « برخلاف برخی اخبار مبنی بر انفجار مین، در منطقه هیچ گونه انفجاری رخ نداده است. با توجه به بارندگی‌های فراوان بهاری و افزایش ارتفاع علف‌های هرز، آتش‌سوزی گسترده‌ای در روستای پیله رخ داده و در کسری از ثانیه حدود 20 متر را طی کرده است، با تغییر مداوم جهت باد این 4 نفر مجال فرار کردن نداشته‌اند. این افراد 15 سال در مهار آتش سوزی تجربه داشته‌اند اما به دلیل گستردگی آتش و ارتفاع چند متری آن، طعمه حریق شدند.»
او افزود: «اظهارات رییس سازمان امداد و نجات هلال احمر کشور، مبنی بر انفجار مین، صحت ندارد. کارکنان اداره منابع طبیعی اولین افرادی بوده‌اند که اجساد افراد کشته شده در آتش سوزی را پیدا کرده و با اتومبیل همین سازمان اجساد سوخته را به بیمارستان منتقل کرده‌اند؛ و این در حالی است که در زمان کشف پیکرها، نیروهای امداد و نجات هلال احمر در صحنه حادثه حضور نداشته‌اند.»
اگرچه از انفجار مین تا گرمای هوا از سوی مسئولان به عنوان علت وقوع این اتفاق مطرح شد اما فرمانده یگان حفاظت محیط زیست، نظر متفاوتی دارد، جمشید محبت‌خانی معتقد است بی احتیاطی جان چهار فعال محیط زیست را گرفت. او درباره این موضوع بیان کرد: « به دلیل بطئی بودن آتش‌سوزی، امکان اطفا از طریق نیروی انسانی وجود نداشت و متاسفانه همین موضوع منجر به جان باختن این چهار نفر شد. مساله مهم در مورد این آتش‌سوزی آن است که ابتدا باید رصد هوایی صورت می‌گرفت که متاسفانه در این موضوع قدری بی‌احتیاطی اتفاق افتاده است. رصد هوایی از به دام افتادن نیروی انسانی در آتش جلوگیری و مشخص می‌کند که نیروی جنگل‌بان و محیط‌بان در کدام مناطق امکان حضور برای اطفا دارند.»
