تورم، تندتر از معلولان می‌دود
ریحانه جاویدی|
براساس آمارهای سازمان بهزیستی، معلولیت جسمی- حرکتی، با عددی حدود ۳۰ درصد بیشرین نوع معلولیت را به خود اختصاص داده و بعد از آن معلولیت ذهنی با ۲۵ درصد در رده دوم معلولیت‌های شایع در ایران است. علاوه بر آن ۱۵ درصد معلولیت‌ها به دلیل مشکلات شنوایی، ۱۱ درصد معلولیت بینایی و ۹ درصد بیماران روانی مزمن و سایر معلولیت‌های ناشناخته و ترکیبی را شامل می‌شود. چنین وضعیتی در حالی است که در حال حاضر حدود ۱.۵ میلیون نفر، معادل ۲ درصد از افراد جامعه، دچار معلولیت شدید و نیازمند دریافت خدمات هستند که این افراد در سامانه سازمان بهزیستی دارای پرونده و تحت پوشش این سازمان قرار دارند البته این آمار جانبازان کشور را در بر نمی‌گیرد. از تعداد مطرح شده ۶۵ درصد از معلولان را جمعیت مردان و ۳۵ درصد از جمعیت آنها را زنان تشکیل می‌دهند. به آمار و ارقام مطرح شده تولد سالانه حدود ۳۰ هزار کودک معلول به دلیل مشکلات ژنتیکی و مادرزادی هم اضافه می‌شود تا جمعیتی که برای دریافت خدمات نیازمند بودجه و قانون است هر روز بزرگ‌تر شود. با این حال قانون حمایت از معلولان که سال گذشته به تصویب رسید هنوز در گام‌های ابتدایی اجراست و مستمری معلولان و کمک‌هزینه‌ای که برای مسکن از سوی دولت دریافت می‌کنند، از تورم جا مانده و تنها برای یک زندگی متوسط آن هم برای پنج روز کفایت می‌کند.در قانون حمایت از معلولان که سال گذشته به تصویب رسید، بر نقش تمامی وزارتخانه‌هایی که لازم است بطور ویژه در توانمندسازی و تامین نیازهای روحی و جسمی معلولان تلاش کنند، تاکید شده است تا برخی مشکلات آنها مانند اشتغال، تامین مسکن و بیمه و پوشش درمانی رفع شود با این حال بررسی‌ها حکایت از آن دارد که هنوز هم خدماتی که به آنها داده می‌شود، نیازهایشان را به درستی تامین نمی‌کند.
مستمری اندک، حق مسکن ناچیز
علی همت محمودنژاد، مدیرعامل انجمن دفاع از حقوق معلولان با اشاره به مستمری معلولان که از ابتدای سال ۹۵ برقرار شده است، به تعادل گفت: “ تنها ۲۰ درصد از معلولان جامعه این مستمری را دریافت می‌کنند، که مجموع دریافتی آنها به ۱۶۳ هزار تومان مستمری و یارانه می‌رسد که بر اساس نوسان اقتصادی این مبلغ تنها برای پنج روز زندگی متوسط جوابگو است. حال آنکه اگر برای قانون حمایت از حقوق معلولان اعتباراتی در نظر گرفته شود بطور حتم بسیاری از مشکلات معلولان برطرف خواهد شد چرا که در این قانون قید شده مستمری معلولان برابر با حقوق کارگری باشد این در حالی است که در حال حاضر معلولان یک نهم حقوق را برای مستمری خود دریافت می‌کنند.»یکی دیگر از مشکلات اساسی معلولان تامین مسکن است حال آنکه طبق قانون جامع حمایت از حقوق معلولان دولت باید 10 درصد از واحدهای مسکن ارزان قیمت را برای معلولان بسازد اما این مساله هنوز محقق نشده است و حمایت دولت برای تامین کمک هزینه مسکن به 30 میلیون تومان جهت ساخت یا خرید مسکن خلاصه می‌شود حال آنکه محمودنژاد معتقد است که این مبلغ معادل یک دهم قیمت خانه ۶۰ متری در منطقه متوسط تهران است و حتی با این مبلغ نمی‌توان مسکنی را در مناطق روستایی یا محروم برای معلولان ساخت.به گفته وی در حال حاضر بیش از هزار و ۲۰ واحد مسکونی برای معلولان جسمی و نابینا در هشتگرد بلاتکلیف مانده است؛ معلولانی که بیش از ۸۰ درصد هزینه یک مسکن را پرداخت کرده‌اند. این درحالی است که آنطور که حسین نحوی‌نژاد، معاون توانبخشی سازمان بهزیستی، می‌گوید، از زمان اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان حدود هفت هزار مسکن ساخته شده و در اختیار معلولان قرار گرفته و ۱۱ هزار مسکن هم در دست ساخت است.
فاصله کیفیت لوازم توانبخشی از حد استاندارد
علاوه بر مستمری و تامین مسکن، داشتم لوازم توانبخشی استاندارند، ابتدایی‌ترین حقی است که معلولان باید دریافت کنند اما مدیرعامل انجمن دفاع از حقوق معلولان معتقد است این لوازم در مواردی از استاندارد لازم برخوردار نبوده که کیفیت زندگی معلولان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. او درباره این موضوع بیان کرد: “وسایل کمک توانبخشی از ضروریات زندگی معلولان است اما در شرایط فعلی تامین وسایل کمک توانبخشی مانند عصا، پای مصنوعی، بریل، ویلچر و دیگر وسایل یکی از عوامل اصلی است که بطور اختصاصی سلامت روان معلولان را تحت تأثیر قرار داده و کیفیت زندگی آنها را دستخوش تغییر می‌کند. در حال حاضر کمبود باتری سمعک یکی از معضلاتی است که قشر معلولان ناشنوا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. باید توجه داشت که خدمات توانبخشی سازمان بهزیستی کشور به معلولان از کیفیت بالا اما کمیت پایینی برخوردار است. با توجه به جمعیت زیاد افراد دارای معلولیت در کشور که بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در سازمان بهزیستی دارای پرونده هستند همین مساله باعث شده معلولان به دلیل پایین بودن کمیت وسایل از خدمات سازمان بهزیستی رضایت نداشته باشند.»او افزود: «براساس قوانین عمومی کشور سازمان بهزیستی اجازه تامین وسایل توانبخشی خارجی را ندارد این درحالی است که وسایل کمک توانبخشی داخلی نیز از استانداردهای لازم برخوردار نیستند و باتوجه به تاثیر نوسانات نرخ ارز بر قیمت وسایل توانبخشی معلولان لازم است تا همه سازمان‌های امدادگر مانند هلال احمر، بهزیستی و کمیته امداد به کمک معلولان بشتابند چراکه باتوجه به شرایط بحرانی، سازمان بهزیستی به تنهایی توان رفع مشکلات معلولان را ندارد.»
در توانبخشی معلولان موفق نبودیم
اظهارات محمودنژاد در حالی است که حسین نحوی نژاد، معاون توانبخشی سازمان بهزیستی کشور، روز گذشته در نشست تخصصی فرصت‌ها و چالش‌های اجرای قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت درباره مشکلات معلولان بیان کرد: «با وجود فعالیت‌های فراوان در حوزه توانبخشی در این زمینه توفیق چندانی نداشتیم بطور مثال در زمینه ایجاد فرصت‌های شغلی برای افراد دارای معلولیت، این سوال مطرح می‌شود که آیا شغل فرد پایدار است یا بر اساس علایق و توانایی‌های جسمی و ذهنی فعالیت می‌کند. این در حالی است که یکی از مشکلات اساسی افراد دارای معلولیت برای فرصت‌های شغلی، نداشتن اعتماد به نفس است بطور مثال فردی دارای معلولیت با داشتن دکترای کشاورزی خواستار انجام کار خدماتی با حقوق بسیار کم است چون اعتماد به نفس ندارد.»او افزود: «بیمه توانبخشی یک مساله حیاتی است چراکه حتی یک کارمند عالیرتبه نیز با تولد فرزند دارای فلج مغزی از رفاه دور می‌شود یا فردی که بطور ناگهانی دچار قطع نخاع می‌شود، زندگی‌اش پاشیده می‌شود. بیمه توانبخشی، مطالبه حیاتی افراد دارای معلولیت است؛ اگر می‌خواهیم فردی که با معلولیت متولد می‌شود، معلولیت او تشدید نشود باید خدمات توانبخشی به موقع به او ارایه شود. بسیاری از دانش‌آموختگان توانبخشی وُسع آن را ندارند که به ارایه خدمات بپردازند چرا که این خدمات تحت پوشش حمایت‌های بیمه‌ای نیست.»نحوی‌نژاد بیان کرد: «در کجای دنیا خدمات مراقبتی از رهگذر سازمان‌های حمایتی مانند بهزیستی و کمیته امداد ارایه می‌شود؟در همه جای دنیا نظام مراقبتی خاصی برای خدمات توانبخشی وجود دارد. حمایت بیمه فقط درمان صرف نیست، بلکه حمایت‌های بیمه‌ای ابعاد اجتماعی نیز دارد؛ در کشورهای پیشرفته هنگامی که فرد دچار قطع نخاع، در بیمارستان بستری می‌شود قبل از مرخص شدن از بیمارستان، مددکار به خانه او می‌رود و در مناسب‌سازی خانه مداخله می‌کند و این کارها قبل از ترخیص انجام می‌شود.»وی افزود: قانون جامع حمایت از معلولان می‌تواند همبستگی و هم پیمان ما باشد. بودجه این قانون مورد سوال معلولان است. عزم دولت بر این است که این قانون را اجرا کند. تلاش می‌شود در سال 98، تحولی در زندگی معلولان به ویژه در ابعاد معیشتی، درمان و افزایش حق پرستاری صورت گیرد.»معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور گفت: آزمون وسع در وزارت کار وجود دارد اما این آزمون درباره افراد دارای معلولیت جوابگو نیست چون ملاک فقیر بودن در فرد عادی با فرد معلول متفاوت است. ممکن است یک فرد معلول، کارمند باشد اما معلولیت او از نوعی باشد که هزینه‌های فلاکت بار برای خانواده به همراه داشته باشد. با وجود این نوسان ارزی در این دولت برای افراد دارای معلولیت، به صورت زیرساختی کار می‌شود بطور مثال تا سال 97 تعداد مستمری بگیرها 320 هزار نفر بود اما فقط طی هشت ماه جاری 500 هزار نفر دیگر نیز به مستمری بگیران افزوده شده‌اند.»
