امضای قرارداد فین‌کنشتاین

چهارم مه ‌1807 میلادی برابر با سیزدهم اردیبهشت 1186 در شهر فین کنشتاین در کشور آلمان کنونی مقامات این کشور میزبان مقامات سیاسی ایران و فرانسه بودند تا یک پیمان سیاسی نظامی بین آنها امضا شود. این پیمان که به خاطر مکان انعقادش به «فین کنشتاین» معروف شد و هدف اصلی فرانسه برای انعقاد آن کاهش نفوذ انگلستان در آسیا بود، مدتی بعد با سیاست حیله‌گرانه انگلستان آغازی شد بر دور جدیدی از بازی‌های سیاسی بین‌المللی که فرجام آن چیزی جز کاهش شدید مرزهای سیاسی ایران نبود. یکی از مواد مهم این قرارداد این بود که «هرگاه فی المستقبل روسیه و انگلیس با هم اتفاق نموده به جانب دولتین علیتین فرانسه و ایران عزیمت و حرکت نمایند، این دو دولت نیز به اتفاق یکدیگر به دفع آنها اقدام نموده از روی موافقت و اتحاد به مخاصمه و محاربه و مجادله آنها پردازند». مفاد پیمان «فین‌کنشتاین» در نگاه اول نشان از یک توفیق مهم در عرصه بین‌الملل برای ایران دارد. پیمانی که بر اساس آن دولت فرانسه متعهد شد تا حکمروایی ایران را در مناطقی نظیر قفقاز، افغانستان و... بپذیرد. این کشور به رهبری «ناپلئون بناپارت» همچنین به ایران ضمانت کتبی داد تا با اعزام تجهیزات نظامی و مستشار نظامی به تقویت نیروهای نظامی و دفاعی ایران کمک کند و در مقابل از ایران خواست تا با فرانسه در جهت تضعیف موقعیت سیاسی انگلستان بکوشد. فرانسه در ادامه و با این همین هدف معاهده‌ای را نیز با روسیه تحت عنوان «تیلسیت» منعقد کرد. با این حال در ادامه یک اشتباه محاسباتی از سوی فتحعلی شاه قاجار که تحت تأثیر حیله‌گری‌های انگلستان به وقوع پیوست ایران را زیر فشار شدید بین‌المللی قرار داد. فشاری که مرزها و حوزه نفوذ ایران را به‌شدت کاهش داد و انگلستان را از موضع ضعف به موضع قدرت کشاند.» توضیح بیشتر آنکه بلافاصله با انعقاد قرار داد «فین‌کنشتاین» میان ایران و فرانسه، افسر اسکاتلندی کمپانی هند شرقی« سِر جان ملکم» از سوی انگلستان عازم ایران شد تا نگرانی‌های شدید این قدرت جهانی را به ایران اعلام کند. چرا که آنها به خوبی می‌دانستند ادامه این قرار داد چیزی جز تضعیف جایگاه انگلستان را در منطقه در پی نخواهد داشت. در این میان تا مدت‌ها حکومت قاجار از پذیرش مقامات سیاسی انگلستان امتناع کرد و به قرار داد فین کنشتاین متعهد بود.» در این میان انعقاد «صلح تیلسیت» بعد از معاهده فرانسه با ایران میان روسیه و فرانسه برای حکومت انگلستان دستاویز مناسبی شد تا با فریب مقامات سیاسی حکومت قاجار، کشور ایران را در دام منفعت‌طلبی‌های انگلستان قرار دهد. حال آنکه هدف فرانسه از هر دو قرار داد تقویت جایگاه خود و تضعیف جایگاه انگلستان بود.