سهم ۵۰ درصدی بانک‌های خصوصی در خلق پول پرقدرت
گروه بانک و بیمه |
با توجه به تورم مزمن در کشور کنترل نقدینگی از اهمیت بالایی برخوردار است. بررسی آمارها نشان می‌دهد نقدینگی از رقم 2472 هزار میلیارد تومان در اسفندماه 1398، به بیش از 3210 هزار میلیارد تومان در دی‌ماه 1399 رسید و تا انتهای سال 1399 این رقم به حدود 3380 هزار میلیارد تومان رسیده است.نقدینگی در سال 1399 نسبت به سال 1398، رشدی معادل 37 درصد و افزایشی بیش از 900 هزار میلیارد تومان را تجربه کرده است و در صورتی که مدیریت فعلی در حوزه نقدینگی برقرار باشد، مقدار نقدینگی در انتهای سال 1400 به حدود 4600 هزار میلیارد تومان خواهد رسید. حسین میرزایی پژوهشگر اقتصادی در مورد تورم دهه 90 گفت: دهه 90 دهه خاص در اقتصاد ایران بود. جهش پی در پی نرخ ارز و تورم
افسار گسیخته و رشد شتابان نقدنیگی که در نهایت در معیشت تضعیف شده مردم قابل لمس و مشاهده بود از جمله مشکلات این دهه است. یکی از مهم‌ترین معضلات کشور نقدینگی بود که به‌طور مکرر مورد تاکید مقامات عالی کشور بوده است. بانک‌های خصوصی طی سال ۹۸ و ۹۹ هیچ کمکی به دولت نکردند اما به ترتیب ۸۷ و ۴۷ هزار میلیارد تومان در این دو سال از بانک مرکزی استقراض کردند و نقشی بزرگ در رشد نقدینگی داشتند. روند نقدینگی طی دهه 90 از رقم 350 هزار میلیارد تومان در سال 90 به بالغ بر 3475 هزار میلیارد تومان در سال 99 رسیده و پیش بینی می‌شود که در انتهای سال 1400 با همین وضعیت موجود و همین مدیریتی که در سیستم بانکی کشور جاری است به رقم 4600 هزار میلیارد تومان هم برسد. وقتی که به این متغیر نگاه می‌کنیم می‌بینیم طی دهه 90 ده برابر شده است. روند روزانه نقدینگی افسارگسیخته بوده است. در سال 1390 روزانه 161 میلیارد تومان به حجم نقدینگی اضافه می‌شد اما در سال 1399 به‌طور متوسط این رقم 2740 میلیارد تومان در روز رسیده است. در سالی که فعالیت‌ها متوقف شده بود به‌طور مداوم نقدینگی در اقتصاد پمپاژ می‌شد. پیش بینی می‌شود که در سال 1400 رشد روزانه نقدینگی به‌طور متوسط به 3400 میلیارد تومان در روز برسد. نکته حائز اهمیت در مورد سال 99 این است که در اسفند ماه خلق روزانه نقدینگی به رقمی بالغ بر 550 میلیارد تومان در روز رسیده است. برای اینکه این رقم به خوبی درک شود باید دقت داشت که وقتی این رقم را ساعتی می‌کنیم می‌بینیم در اسفند ماه سال 99 ساعتی 160 میلیارد تومان نقدینگی خلق می‌شده است. این میزان برابر خلق روزانه نقدینگی در سال 90 است، یعنی ما در سال 99 در هر ساعت به اندازه کل سال 90 نقدینگی خلق می‌کردیم. نقدینگی متشکل از دو مولفه است. اول اینکه پول پرقدرت است و در واقع پولی است که از طرف بانک مرکزی در جامعه تزریق می‌شود. بخش دیگر که بخش مهمی است، خلق نقدینگی توسط بانک‌ها است. پول پرقدرتی که توسط بانک مرکزی تزریق می‌شود، توسط بانک‌ها با مکانیسمی که فرآیند بانکداری است، چندین برابر می‌شود و پس از آن به دست عوامل اقتصادی می‌رسد. حدودا 87 درصد از کل نقدینگی کشور توسط بانک‌ها و تنها 13 درصد توسط بانک مرکزی ایجاد می‌شود. این سوال وجود دارد که این 13 درصد را چه کسی ایجاد می‌کند؟ در مورد آن 87 درصد تقریبا همه کارشناسان متفق القول هستند که بانک‌ها آن را خلق می‌کنند اما بر روی پول پرقدرت اختلاف نظر وجود دارد. برخی دولت، برخی بانک مرکزی و برخی دیگر کسری بودجه را عامل آن می‌دانند. در ادامه نشان می‌دهیم که اتفاقا رکن غالب و نقش پررنگ در خلق پول قدرت را خود بانک‌ها ایفا کردند و بی‌انضباطی بانک‌ها و رفتارهای سوداگرانه که در اقتصاد جلو می‌بردند باعث شد، پول پرقدرت ایجاد شود. در طول دهه 90، به‌طور متوسط 50 درصد پایه پولی کشور را بدهی بانک‌ها ایجاد کرده است که این رقم در واقع متوسط دهه است. وقتی بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم در برخی سال‌ها تا 66 درصد از پایه پولی کشور را همین بدهی بانک‌ها ایجاد کرده است. این ما به ازای چه بوده؟
سهم 50 درصدی بانک‌ها
در خلق پول پرقدرت
وی افزود: شبکه بانکی ما 4 دسته کلی است؛ یک سری بانک‌ها مثل بانک ملی و سپه دولتی و تجاری هستند. یک سری بانک‌های دولتی تخصصی هستند که پروژه‌های عمرانی و بلندمدت را پشتیبانی می‌کنند. یک سری از بانک‌ها طبق اصل 44 واگذار شدند و الان جزو بانک‌های خصوصی هستند و یک سری هم از روزی که خلق شدند خصوصی بودند برای افراد بودند. اگر پول پرقدرت را به صورت کیک در نظر بگیریم، می‌بینیم که سه درصد آن را دولت با استقراض از بانک مرکزی ایجاد کرده است. بخش دیگر بانک مرکزی است که خود ذخایری مانند طلا دارد. وقتی این ذخایر را جمع می‌کند باید به ازای آن پول پخش کند. همه اینها روی هم حدود 47 درصد می‌شود. بانک‌ها به تنهایی 50 درصد از این کیک را به خودشان اختصاص دادند و این رقم را به ازای فعالیت‌هایی که انجام دادند به خودشان اختصاص دادند و آمدند پول پرقدرت را در کشور ایجاد کردند. اگر 50 درصد سهم بانک‌ها را تفکیک کنیم، می‌بینیم، سهم بانک‌های خصوصی طی 10 سال گذشته افزایش پیدا کرده است، یعنی عمده پول پرقدرتی که در جامعه ایجاد می‌شود و مثل سیل به سمت بازارهای مختلف می‌رود، توسط بانک‌های خصوصی ایجاد شده است. وقتی سهم بانک‌های خصوصی را با بانک‌های وگذار شده جمع می‌کنیم، می‌بینیم حدودا بین 55 درصد یا در بعضی از سال‌ها 60 درصد سهم بانک‌ها در خلق پول پرقدرت توسط بانک‌های غیر دولتی به بازارها تزریق شده است.
