ابهام در آزادسازی منابع ارزی!

رییس سازمان توسعه تجارت ایران 

در نامه‌ای به برخی معاونان وزارت صمت 

و جهاد کشاورزی از آزادسازی منابع ارزی ایران 

در بانک عراق خبر داده و خواستار معرفی

 اقلام وارداتی ضروری‌ مورد نیاز کشور شده است

تعادل | فرشته فریادرس |

منابع بلوکه ایران آزادشده یا نه؟ روز گذشته خبری از سوی متولی سازمان توسعه تجارت منتشر شد که نشان می‌داد ظرفیتی جدید برای استفاده از منابع ارزی در بانک «TBI» عراق به وجود آمده تا برای واردات اقلام مورد نیاز کشور صرف شود. در این نامه تاکید شده که واردات باید بر اساس اولویت‌های کالایی و عدم درج کالاهای تحریمی در این فهرست برنامه‌ریزی شود. زمان زیادی از انتشار این خبر نگذشت که دبیرکل سابق اتاق مشترک ایران و عراق خبر آزادسازی منابع ارزی بلوکه ایران در عراق را تکذیب و در اظهاراتی عنوان کرد که خبر منتشر شده، جدید نیست. به گفته او، با وجود توافق دو طرف بر سر آزادی منابع، در عمل تغییری به وجود نیامده است؛ چراکه قبلا این بانک پذیرفته بود که ایران بتواند از محل این پول برای خرید مواد دارویی اقدام کند، اما پروسه و روند کار به دلیل پیچیدگی که دارد به این زودی اجرایی نمی‌شود وکمتر کسی موفق می‌شود، این کار را انجام دهد. از آن‌سو، برخی منابع داخلی اعلام کردند که بخشی از دلارهای بلوکه ایران طی ماه‌های گذشته آزاد و وارد کشور و مابقی تبدیل به خط اعتباری شده است. در همین حال برخی منابع مطلع در دولت نیز به ما اعلام کردند که این اجازه از سوی امریکا به بانک عراقی برای خرید کالا از ایران داده شده، که به نظر می‌رسد، سهل‌گیری امریکا در مسیر دسترسی ایران به منابعش، در راستای نشان دادن حسن نیت در مذاکرات وین باشد. با همه اینها، هنوز ابهاماتی درباره نحوه آزادسازی منابع بلوکه وجود دارد که دولت باید شفاف‌سازی کند. 

     رایزنی‌ها برای پول‌های بلوکه 

اسفندماه سال 99 رییس وقت بانک مرکزی ایران با مدیرعامل بانک تجارت عراق درباره منابع بلوکه شده ایران در این کشور وارد مذاکره شد. البته این اولین دیدار و اولین تلاش برای آزادسازی پول‌های بلوکه ایران نبود، بلکه سومین دیدار عبدالناصر همتی با مسوولان عراقی در سال گذشته بود همتی سال 99 یک بار در خرداد و بار دیگر در مهر ماه شخصا به عراق رفت و با مقاماتی چون رییس بانک ‌مرکزی و نخست‌ وزیر عراق دیدار کرد و به رایزنی درباره دسترسی به منابع ارزی ایران در این کشور پرداخت. دیدارهایی که تا امروز دست کم در عمل بی‌نتیجه مانده است. همتی در پایان سفر قبلی‌ خود به عراق اعلام کرده بود که مانع اساسی در برداشت از منابع مالی ایران مرتبط با حوزه اجرایی و معذوریت‌هایی است که بانک ‌مرکزی عراق در گذشته داشته است. بنابراین خبر داد که این مانع حالا با توافق حاصل شده برطرف شده، اما باز هم خبری از این منابع نشد. چه به صورت ارزی چه در قالب کالای اساسی. پس از آخرین سفر سال گذشته همتی عراق، بلافاصله وزیر خارجه عراق به تهران آمد و در دیدار با مقامات ایران از آغاز روند پرداخت بدهی‌های عراق به ایران خبر داد. در این دیدار «فواد حسین» با اشاره به توافقات انجام شده میان مسوولان دو کشور برای تسویه بدهی عراق به ایران که به‌دلیل تحریم‌های خارجی به تعویق افتاده اظهار کرده بود که با تلاش مستمر حوزه‌های مالی و بانکی و دستگاه‌های اقتصادی ایران و عراق برخی از موانع مهم برداشته شده و بزودی براساس مدل مورد توافق دو کشور روند پرداخت بدهی‌ها آغاز می‌شود.  پیش‌ از این، رییس شورای مشورتی عراق نیز طی پستی در توییتر از درخواست کمک فوری عراق از صندوق بین‌المللی پول نوشت و مبلغ بدهی این کشور به ایران را ۶ میلیارد دلار عنوان کرده بود. با این حال همچنان دست ایران از منابع ارزی بلوکه در عراق کوتاه بود و پیگیری‌ها همچنان ادامه داشت. تا اینکه 21 آبان‌ماه سال جاری علی نادری مدیرعامل خبرگزاری دولت (ایرنا) در توئیتی اعلام کرد: «کمتر از 100 روز پس از آغاز دولت سیزدهم بیش از ۳.۵ میلیارد دلار از منابع مسدود ایران در یکی از کشورها در دسترس قرار گرفته و بخش قابل توجهی از این منابع در حال ورود به چرخه تجاری از کشور است.»  البته جزییات بیشتری از این خبر منتشر نشد. در همین حال، احمد امیرآبادی، نماینده مردم قم و عضو هیات رییسه مجلس هم در اظهاراتی گفته بود: «با آزادسازی حدود 5 میلیارد دلار از منابع بلوکه شده بخش عمده‌ای از آن وارد کشور و مابقی نیز تبدیل به خط اعتباری شده است». دی‌ماه سال جاری سخنگوی وزارت برق عراق هم در خبری اعلام کرد که وزارت برق این کشور آماده پرداخت همه طلب ایران است و بزودی آن را به صندوق اعتباری بانک تجارت عراق واریز می‌کند.

     واردات اقلام ضروری با پول‌های بلوکه!

حال اما رییس سازمان توسعه تجارت ایران با ارسال نامه‌ای به برخی معاونان وزارت صمت و جهاد کشاورزی از آزادسازی منابع ارزی ایران در بانک عراق خبر داده و خواستار معرفی اقلام وارداتی ضروری‌ مورد نیاز کشور شده است. پیرو نامه علیرضا پیمان پاک به برخی از معاونان وزارت صمت و جهاد کشاورزی در مورد آزادسازی منابع بلوکه شده ایران، سرپرست دفتر صنایع غذا و داروی وزارت صنعت هم با ارسال نامه‌ای به همه انجمن‌های صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی با اشاره به ظرفیت‌های ایجاد شده برای استفاده از منابع ارزی ایران در بانک TBI عراق از آنها خواست که اقلام پیشنهادی وارداتی خود را با قید فوریت اعلام کنند. 

در این نامه ‌آمده است: ‌«با عنایت به ظرفیت ایجاد شده در استفاده از منابع ارزی موجود در بانک TBI عراق جهت تامین واردات اقلام مورد نیاز کشور، خواهشمند است دستور فرمایید فهرست پیشنهادی دستگاه متبوع را با در نظر گرفتن اولویت‌های کالایی کشور و عدم درج کالاهای تحریمی در لیست، تدوین و در اسرع وقت به این سازمان ارسال نمایند.» در همین حال، نامه مشابهی نیز از سوی سرپرست دفتر صنایع غذایی و دارویی وزارت صمت به اعضای انجمن‌ها و تشکل‌های صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی برای واردات اقلام مورد نیاز این صنایع با استفاده از ظرفیت بانک TBI عراق ارسال شده است.

    منابع ارزی در عراق آزاد نشده!

اما بلافاصه پس از انتشار چنین خبری، عضو هیات‌مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در واکنش به خبر آزادسازی منابع ارزی ایران در عراق و نامه صمت به انجمن‌های دارویی، غذایی و بهداشتی برای اعلام اولویت‌های واردات خود از این محل، به ارایه توضیحاتی پرداخت. بنابه توضیحات سید حمید حسینی، اینکه وزارت صمت از واحدهای دارویی و غذایی خواسته که برای واردات از محل منابع TBI اقدام کنند موضوع جدیدی نیست. این توافق چندبار صورت گرفته و حتی عراقی‌ها از این محل هزینه واکسن کواکس را هم پرداخت کردند. با توجه به اینکه مواد غذایی و دارویی در تحریم نیست، قبلا نیز اتفاقات مشابهی رخ داده است. او معتقد است که این خبر به معنای تغییری در وضعیت منابع ارزی ایران در عراق نیست؛ چراکه قبلا این بانک پذیرفته بود که ایران بتواند از محل این پول برای خرید مواد دارویی اقدام کند، اما پروسه و روند کار مشکل است و کمتر کسی موفق می‌شود که این کار را انجام دهد. به گفته حسینی، از آنجا که تجار باید این اقلام را از تاجر عراقی خریداری کنند، تاجر عراقی هم پول خود را از TBI بگیرد، کار مشکل می‌شود.

حسینی همچنین با اشاره به اینکه امریکایی‌ها قول دادند که در صورت موفق بودن مذاکرات، بخشی از منابع ایران در عراق و کره جنوبی و همچنین ژاپن آزاد شود، عنوان کرد: اگر این اتفاق بیفتد دیگر نیازی به این نیست که ما حتما مواد غذایی وارد کنیم ولی الان هیچ اتفاق جدیدی در روابط بانکی ایران و عراق نیفتاده و هیچ خبری مبنی بر اینکه امریکایی‌ها مجوز آزادسازی منابع ایران را دادند، در گزارش‌ها نیست. 

 بنابه اظهارات او، امریکایی‌ها قبلا اعلام کردند که ایران می‌تواند کالاهای غیرتحریمی را از این محل خریداری کند و در این مورد به عراق معافیت داده‌اند و این بدان معنا است که امریکایی‌ها به عراق مجوز داده‌اند که از این محل خریداری انجام شود. او یادآور شد: در توافقی که قبلا با بانک مرکزی TBI عراق شده بود، قرار بود دارو، واکسن و تجهیزات پزشکی، مواد غذایی و کالاهای اساسی از محل این پول‌ها خریداری شود و بتواند وارد کشور شود. از این رو به گفته حسینی، تحولی که اخیرا در روابط اتفاق افتاده این است که دیگر این محدودیت برای خرید این دسته‌ کالاها برداشته شده و عراق گفته که هرکالای غیرتحریمی می‌تواند از این محل پرداخت شود. 

او افزود: با این حال بانک مرکزی به همه کسانی که علاقه‌مند به واردات از عراق هستند اعلام کرده ابتدا باید ما به ازای ریالی آن را پرداخت کنند تا بانک مرکزی اقدام به معرفی کند. از آنجا که بسیاری مطمئن نیستند می‌توانند از این محل پول دریافت کنند، عملا شرکت‌های ایرانی تمایلی به دریافت ارز TBI عراق از خود نشان نمی‌دهند و این کار متوقف است.

    منابع آگاه: آزادسازی با مجوز امریکا 

با وجود اظهارات این فعال بخش خصوصی، لازم است که دولت یا مسوولان وزارت صمت، در این زمینه اقدام به شفاف‌سازی کرده و به ابهامات موجود در زمینه پول‌های بلوکه شده در عراق و شیوه آزادسازی آن پاسخ دهند. 

البته برخی از منابع آگاه در دولت در این باره عنوان کردند که اصولا هرگونه نقل و انتقال بانکی و مالی در عراق بدون مجوز ایالات متحده ممکن نیست. بنابراین به نظر می‌رسد که از سوی امریکا به بانک TBI عراق اجازه داده شده که مجوز دسترسی ایران به منابع مالی‌اش را صادر کند تا بتواند از طریق عراق خرید کالا انجام بدهد. به گفته آنها، به نظر می‌رسد، امریکا در مسیر دسترسی ایران به منابعش سهل‌گیری‌های را به منظور نشان دادن حسن نیت در مذاکرات وین از خود نشان می‌دهند.

     رایزنی برای دارایی‌های بلوکه در کره

همراستا با خبر آزادسازی منابع بلوکه درعراق، یک منبع آگاه در کره جنوبی اعلام کرده که این کشور و ایران برای مذاکره بر سر دارایی‌های بلوکه شده وارد مذاکره می‌شوند. بنابرآمارها، بیش از ۷ میلیارد دلار از وجوه ایران در دو بانک کره‌ای مسدود شده است. حال، آنطور که «خبرگزاری مهر» به نقل از «یونهاپ» خبرگزاری کره جنوبی نوشته، یک منبع آگاه کره جنوبی در اظهاراتی گفته که این کشور و ایران قصد دارند ماه آینده در سئول رایزنی‌هایی در سطح کاری برگزار کنند تا راه‌های حل اختلافات چند ساله بر سر دارایی‌های مسدود شده تهران در سئول را بررسی کنند.

با توجه به اینکه مقامات ایرانی خواستار لغو تحریم‌ها برای توافق هستند، موضوع آزادسازی منابع ایران دوباره توجه را به خود جلب کرده است، زیرا مذاکرات برای احیای توافقنامه ۲۰۱۵ در مرحله حساسی قرار دارد. مقامات سئول می‌گویند که گروه‌های کاری قرار است پس از لغو تحریم‌ها، جزییات انتقال پول احتمالی را به تهران بررسی کنند. 

این منبع که نخواسته نامش فاش نشود به یونهاپ گفته است: «انتظار می‌رود که گروه‌های کاری عمدتاً جزییات روش پرداخت دارایی‌های ایران را در صورت اعطای لغو تحریم‌ها از سوی ایالات متحده بررسی کنند». آنها می‌توانند بیشتر در مورد احتمال از سرگیری واردات نفت از ایران پس از لغو تحریم‌ها صحبت کنند. در همین ارتباط بانک مرکزی ایران با ارسال یک نامه هدف (LOI) در چارچوب حل و فصل مناقشه سرمایه‌گذار – دولت (ISDS) از کره جنوبی درخواست کرده که اموال بلوکه شده در بانک‌های کره‌ای را بازگرداند. بنا بر اعلام یک مقام وزارت امور خارجه کره جنوبی، دولت این کشور نامه مزبور را ماه سپتامبر گذشته دریافت کرده و درصدد حل این مناقشه بوده است. اگر دو طرف ظرف مدت شش ماه از زمان ثبت این نامه موفق به یافتن راه‌حلی از طریق مذاکره نشوند ایران ممکن است از کره شکایت کند. بر اساس داده‌های انجمن تجارت بین‌المللی کره، کره جنوبی در سال ۲۰۱۷ به ارزش ۷.۸ میلیارد دلار نفت از ایران وارد کرده، اما از سال ۲۰۱۹ به دلیل تحریم‌های ایالات متحده که صادرات نفت ایران را ممنوع کرد، خرید از ایران را متوقف کرده است.