بهبود روابط با منطقه، راهبرد جدید اقتصادی دولت رییسی

برخلاف آنچه که در ماه‌های ابتدایی آغاز به کار دولت سیزدهم به نظر می‌رسید، حالا اعضای هیات دولت آماده شده‌اند تا از نقش مهم ارتباط با کشورهای منطقه و بهبود روابط بین‌المللی در بهبود وضعیت اقتصادی بگویند. اگر دولت در ماه‌های ابتدایی فعالیت خود تاکید داشت که بخش مهمی از مشکلات اقتصادی تحت تاثیر مدیریت غلط داخلی به وجود آمده، حالا به نظر می‌رسد که بهبود روابط بین‌الملل را مبنای بهبود شرایط اقتصادی در داخل کشور می‌داند.

نخستین و مهم‌ترین نشانه از این تغییر رویکرد را می‌توان در بهبود روابط با عربستان سعودی دید که از چند هفته قبل نهایی شده است. از سرگیری روابط دو کشور پس از حدود هفت سال نشان می‌دهد که دولت خود را آماده بهبود شرایط در این حوزه‌ها کرده و سفر اخیر خاندوزی وزیر اقتصاد به جده نیز نمایانگر این تغییر است. حالا وزیر اقتصاد می‌گوید که گام‌های مهمی در این زمینه برداشته خواهد شد. احسان خاندوزی در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران اظهار کرد: امروز دولت در راستای هدف‌گذاری رونق و رشد تولید مصوبه خوبی داشت که برای اولین‌بار ۱۵۰۰ مجوز کسب و کار به عنوان تنها مجوزهای تاییدمحوری که نیازمند تایید دستگاه‌های اجرایی و وزارتخانه‌ها هستند مورد تایید قرار گرفت.

وزیر اقتصاد تاکید کرد: این مجوزهایی است که فعالان اقتصادی صرفاً با ثبت اطلاعات دقیق در درگاه ملی مجوزها و پذیرش مسوولیت‌های قانونی و بارگذاری مدارک خود می‌توانند مجوزهای کسب و کار خود را دریافت کنند. وی افزود: این تکلیفی بود که ماده یک قانون تسهیل مجوزهای کسب و کار از سال ۱۴۰۰ به عهده دولت گذاشته بود و امروز مصوب شد. خاندوزی در پاسخ به پرسشی درباره مذاکرات با وزیر اقتصاد عربستان اظهار کرد: اصل سفر به دعوت بانک توسعه اسلامی برای اجلاس سالانه جده صورت گرفته بود. ما از دیدار با رییس و مدیرعامل بانک استفاده کردیم تا پروژه‌های عمرانی جمهوری اسلامی که عمدتاً زیرساخت‌های استان‌های ما را در برمی‌گرفت، را در حوزه بانک توسعه اسلامی تسریع کنیم.

وی ادامه داد: در حاشیه این دعوت از فرصت دیدارهای دوجانبه استفاده شد و رویکرد بسیار عملگرایانه‌ای در بین کشورهای منطقه وجود داشت. دیداری که با وزارت اقتصاد عمان، امارت و کشورهای دیگر وجود داشت همه تاکید داشتند که به سرعت وارد تعیین پروژه‌های سرمایه‌گذاری با ایران شوند. بنا شد توافقنامه‌های گمرکی و سرمایه‌گذاری مشترک و مالیات مضاعف به سرعت بین ایران و این کشورها امضاء شود. سخنگوی اقتصادی دولت یادآور شد: اولین این موارد در حاشیه سفر سلطان عمان به تهران خواهد بود و با طرف اماراتی و عربستان سعودی هم به همین ترتیب. در مذاکرات با وزیر اقتصاد عربستان سه محور جهت احیای روابط اقتصادی مطرح کردیم. وی گفت: بنا شد هم در موارد تسهیل حج زوار و هم در امر دید و بازدید هیات‌های بخش خصوصی و مدیران شرکت‌های دو کشور ظرف سه‌ماه نتیجه مذاکرات بخش خصوصی دو کشور در قالب نقشه کلی همکاری اقتصادی در بخش دولتی و غیردولتی به تایید برسد. خاندوزی تاکید کرد: مذاکراتی در خصوص پروژه‌های سرمایه‌گذاری نفت و گاز نیز در دستور کار با طرف سعودی قرار گرفت و امیدواریم در این حوزه شاهد تحولات مثبتی باشیم.

سخنگوی دولت نیز می‌گوید که اوضاع در سطح بین‌الملل بهبود پیدا خواهد کرد. علی بهادری جهرمی در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران اظهار کرد: در هیات دولت لایحه پیشنهادی قوه قضاییه درباره عفاف و حجاب مورد بررسی و موافقت قرار گرفت و به مجلس ارسال شد. وی افزود: این لایحه با قید دو فوریت تقدیم مجلس خواهد شد تا در آن جا هم با سرعت مورد رسیدگی قرار بگیرد. نظرات کارشناسی در کمیسیون تخصصی دولت پیرامون این لایحه ارایه شده که به‌پیوست تقدیم‌ مجلس شورای اسلامی خواهد شد. سخنگوی دولت ادامه داد: در ابتدای جلسه دولت گزارش‌های متعددی امروز از سوی بخش‌های مختلف اجرایی مطرح شد که یکی از آنها مربوط به افتتاح بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی است که بزرگ‌ترین رخداد صنعتی و تجاری ایران در این حوزه محسوب می‌شود. وی افزود: نمایشگاه از امروز تا یکشنبه آتی (۳۱ اردیبهشت) برقرار است. امسال حدود ۱۵۰۰ مجموعه و شرکت داخلی و حدود ۲۰۰ شرکت خارجی در نمایشگاه حضور یافته‌اند و شاهد رشد دو برابری حضور شرکت‌های خارجی در این نمایشگاه هستیم.

بهادری جهرمی با اشاره به دیگر مصوبه‌های دولت گفت: هیات وزیران با تصویب آیین‌نامه اجرایی قانون تصویب مقاوله‌نامه ایمنی و بهداشت شغلی موافقت کرد و به منظور پیشگیری و کاهش بیماری‌های شغلی در محیط کار، وزارت کار مکلف شد تا با همکاری مجموعه‌های کارگری و کارفرمایی، سامانه ملی را فعال کند. سخنگوی دولت تاکید کرد: هدف از راه‌اندازی این سامانه نظارت، بررسی، گزارش‌گیری و پیگیری مصوبات این آیین‌نامه است. این آیین‌نامه با هدف پیشگیری از حوادث و در جهت کمک به افزایش استانداردهای محیط شغلی است. وی گفت: موافقت هیات وزیران با تصویب اساسنامه پست بانک ایران از دیگر مصوبات امروز است که مطابق آن، پست بانک یک بانک توسعه‌ای در حوزه‌های بانکداری خرد و ارایه انواع خدمات بانکی به ویژه با اولویت قرار دادن مناطق محروم و روستایی و به‌طور خاص کمک به توسعه و ارتقا بخش ارتباطات و فناوری، است. این اساسنامه برای طی مراحل قانونی تقدیم شورای نگهبان و مراجع ذی‌صلاح خواهد شد.

صحبت از حضور خارجی‌ها در نمایشگاه صادراتی ایران و عقد قراردادهای جدید، نشان از این تغییر زاویه و دیدگاه دارد. 

در کنار بهبود روابط و ایجاد پل‌های جدید ارتباطی، شاید راهی نیز برای آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران پیدا شود. محمدرضا فرزین در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران گفت: خبرهای خوبی در زمینه آزادسازی منابع بلوکه شده کشورمان در آینده در راه است که در زمان مقتضی اطلاع‌رسانی خواهد شد. وی در پاسخ به پرسشی درباره اینکه بیشتر عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات مربوط به شرکت‌های دولتی است و اینکه دولت چه برنامه‌ای برای رسیدگی به این موضوع دارد؟، اظهار کرد: ما در بانک مرکزی کمیته‌ای برای رسیدگی به تخلفات ارزی و پولی تشکیل دادیم که همه شرکت‌هایی که سه تخلف داشته باشند در آن بررسی می‌شوند.

فرزین ادامه داد: تخلف اول این است که تعهد ارزی را ایفا نکرده باشند یعنی ارزی که صادرات کردند در مهلت قانونی برگشت نداده باشند. تخلف دوم این است که در سامانه نیما تخلفاتی صورت گیرد و خارج از نرخ تعیینی بانک مرکزی معامله انجام شود و تخلف سوم این است که خارج از مقررات بانک مرکزی در بازار غیررسمی معاملاتی صورت گیرد که این سه تخلف رسیدگی و با آنها برخورد قانونی می‌شود. رییس کل بانک مرکزی یادآور شد: در حال بررسی‌ شرکت‌ها هستیم و اگر تخلفات محرز شود اعلام خواهد شد.

قانون به ما اختیار داده که شرکتها را برای توضیح فراخوان کنیم تا در مهلت قانونی ارز را بازگردانند و اگر شرکتی مغایر با مقررات در بازار غیررسمی حضور دارد حتما برخورد می‌شود. وی در پاسخ به پرسشی درباره دریافت وام ازدواج و فرزندآوری، گفت: ما سامانه‌ داریم و ثبت‌نام انجام می‌شود اما متقاضی بیشتر از عددی است که تعیین شده و این عدد باید تا پایان سال پرداخت شود. ما پارسال تقریبا تمام آنچه قانون تعیین کرده بود پرداخت کردیم. امسال هم به همین شکل اطمینان داشته باشد که عدد تعیینی را پرداخت می‌کنیم.

هرچند هنوز ابعاد دقیق این تغییر رویکرد مشخص نیست اما به نظر می‌رسد که مجلس نیز از این موضوع استقبال کرده و آن را مقدمه بهبود شرایط در سطح کلان می‌داند. یک عضو هیات رییسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد که افزایش روابط ایران با کشورهای منطقه باعث گشایش‌هایی در اقتصاد کشور و در نهایت بهبود وضعیت معیشت مردم می‌شود.

یعقوب رضازاده با اشاره به سیاست دولت سیزدهم در ارتقاء روابط با کشورهای همسایه اظهار کرد: دولت رییسی در سال جدید سیاست باز مبتنی بر ایجاد روابط دوستانه با کشورهای همسایه و بزرگ منطقه و تاثیرگذار در جهان اسلام به ویژه عربستان، امارات، عراق، قطر و عمان را در پیش گرفته است؛ این سیاست بسیار خوب و نویدبخش برای پایداری صلح در منطقه و توسعه روابط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بین کشورهای مسلمان است. وی ادامه داد: این سیاست به نفع تمام کشورهای منطقه خواهد بود، ایران و عربستان هر دو از کشورهای بزرگ خاورمیانه و تاثیرگذار در جهان اسلام هستند که این توسعه روابط می‌تواند به امنیت پایدار در منطقه کمک کند. علاوه بر این در موضوع کنترل قیمت نفت و انرژی مرتبط هم تاثیر دارد.

در کنار آن توسعه اینگونه روابط تاثیر منفی در نفوذ اسراییل و امریکا در منطقه به دنبال خواهد داشت. این عضو هیات رییسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی همچنین اظهار کرد: با توجه به اینکه ایران با ۱۵ کشور همسایه است و طبق فرمایشات رهبری جمهوری اسلامی ایران جایگاه خاصی در تحولات سال جاری دارد ما باید به دنبال گسترش روابط با کشورهای منطقه و همسایه باشیم چون نتیجه آن ترغیب سرمایه‌گذاران و تجار و بازرگانان برای واردات و صادرات و افزایش مراودات اقتصادی است. وزارت خارجه می‌تواند از این فرصت برای توسعه روابط دیپلماتیک و سیاسی خود استفاده کند لذا افزایش روابط ایران با کشورهای منطقه باعث گشایش‌های اقتصادی و در نهایت بهبود وضعیت معیشت مردم می‌شود.

بازی البته وقتی نهایی خواهد شد که عربستان سعودی نیز به سمت ایران گرایش پیدا کند، موضوعی لااقل روی کاغذ شانس‌هایی برای آن وجود دارد. پایگاه خبری «اساس مدیا» در گزارشی با اشاره به سفر چند مقام امریکایی به ریاض از جمله جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی امریکا و لیندسی گراهام و دیدار با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در هفته‌های اخیر نوشت که امریکا اخیرا تعداد زیادی از نمایندگان خود را به شکلی که حتی می‌توان آن را خجالت آور توصیف کرد به عربستان سعودی روانه کرد تا رضایت سعودی‌ها را جلب کنند و «قصه عشقی» که حماقت امریکایی‌ها نابودش کرد را زنده کند.

در این گزارش آمده است که مقامات سعودی خطاب به امریکایی‌ها گفتند «خوش آمدید اما دیر آمدید». در بخشی از این گزارش آمده است: هیات‌های امریکایی که در هفته‌های اخیر به عربستان سفر کرده‌اند اظهارات روشن و صریح از مقامات سعودی شنیدند مبنی بر اینکه هرگز از برقراری روابط جدید و بلندپروازانه خود با هر قدرت اقتصادی یا سیاسی در جهان که تأمین‌کننده منافع ما و منافع کل منطقه است، منصرف نخواهیم شد.

در این مقاله تاکید شده است که واشنگتن از این به بعد باید به اراده ژئواستراتژیک جدیدی که توافق عربستان و ایران در منطقه به وجود آورده است احترام بگذارد، زیرا منطقه به سوی تنش‌زدایی و از بین بردن مشکلات پیش می‌رود. در این گزارش تاکید شده است که امریکا دیگر نمی‌تواند از شکاف‌های موجود در کشورهای منطقه برای دخالت‌های بی‌پایان خود استفاده کند.

این رسانه عربی آورده است که امریکا باید قبول کند که جهان تغییر کرده است و منطقه نیز در حال تغییر است و تصمیماتی که در ریاض اتخاذ می‌شود، بدون توجه به تصمیمات ابرقدرت‌ها است. روزنامه رای الیوم نیز اخیرا نوشت: امریکا با حماقت، قلدری و کوته فکری خود کم کم متوجه شده است که عربستان، متحد سنتی نزدیک به ۸۰ سال خود را از دست داده است و اکنون پس از اینکه رهبری جوان عربستان به ایالات متحده پشت کرده و از شرق به چین و از شمال به روسیه روی آورده است و همچنین روابطش را با همسایه خود یعنی ایران احیا کرده و بزرگ‌ترین برگ اخاذی امریکا یعنی ایجاد فتنه سیاسی و دینی میان ریاض و تهران را کنار زده است، واشنگتن می‌خواهد روابطش را با ریاض بازیابی کند. در نهایت باید دید که این تغییر زمین بازی تا چه حد می‌تواند برای اقتصاد ایران مثبت بوده و شرایط را در واقعیت تغییر دهد.