نمیتوان بافت شهری را استالینیستی و ناگهانی تخریب کرد
گروه مسکن و شهرسازی
وزیر راهوشهرسازی یکی از اصلیترین مشکلات کشور را بافتهای ناکارآمد شهری دانست و گفت: ساماندهی این مناطق نیازمند همفکری و همکاری تمامی ارگانها و نهادهاست.
به گزارش «تعادل»، عباس آخوندی در جلسه ستاد ملی بازآفرینی پایدار محدودهها و محلههای هدف احیا، بهسازی و نوسازی گفت: نخستین جلسه شورای ستاد ملی بازآفرینی پایدار محدودهها و محلههای هدف احیا، بهسازی و نوسازی شهری در دولت یازدهم براساس مصوبه هیاتوزیران در ۱۶ شهریور سال گذشته برگزار میشود. وی بااشاره به وضعیت نابسامان شهری ایران که با رشد شتابان جمعیت روز به روز بیشتر و حادتر میشود، گفت: بحث سامان دادن به توسعه شهری صرفا با اقدامات فیزیکی قابل حل
نیست و شاهدیم که این مشکلات درحال حاضر گرفتاری زیادی را به وجود آورده است. آخوندی ابراز امیدواری کرد: وزارت راهوشهرسازی با همفکری و هماهنگی ارگانها و نهادها برای یکی از اصلیترین مشکلات کشور برنامهریزی و هماهنگی لازم را داشته باشد. وی رفع این مشکلات را نیازمند اقدامی هماهنگ در سراسر دستگاههای سیاستگذار در حوزههای حملونقل، بهداشت، فرهنگی و مالی دانست و اظهار کرد: باید با هماهنگی میان این دستگاهها، محدودهها و محلههای هدف برای بهسازی و نوسازی شهری را ساماندهی کنیم. وزیر راهوشهرسازی افزود: ۳۰درصد جمعیت شهری ایران در بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری سکونت دارند و اگر این جمعیت ساماندهی نشوند، شاهد ناهنجاریهای زیادی درحوزه شهری خواهیم بود. عباس آخوندی در جمعبندی نخستین نشست ستاد ملی بازآفرینی بافت ناکارآمد شهری گفت: درحال حاضر چند مشکل محوری در شهرها داریم که رفع آنها نیازمند تغییر مدیریت شهری و بازنگری کلی آن است. وقتی گفته میشود ۳۰درصد جمعیت شهری درمحیط سکونت ناکارآمد زندگی میکنند بدین معناست که کیفیت نازل زندگی شهری را نمیتوان با فضای اداری اصلاح کرد.
فقر شهری دردناکتر از فقر روستایی است
وزیر راهوشهرسازی با بیان اینکه فقر شهری دردناکتر از فقر روستایی است، افزود: از آنجایی که در روستاها همکاری اجتماعی و روابط چهره به چهره وجود دارد، اگر فقری هم باشد با همکاری همه اعضا برطرف میشود اما در شهرها به دلیل گسیختگی اجتماعی این امکان وجود ندارد. وی به بحث بحران هویت اشاره کرد و ادامه داد: این موضوع مبحثی تجملاتی نیست بلکه بحران هویت ناکارآمدی روابط اجتماعی، فرهنگی و انواع بزهها را درپی دارد. بنابراین بحث هویت تنها به معنای معماری مناسب در شهرها و محلات نیست. آخوندی به زلزلهخیزبودن ایران اشاره و اظهار کرد: نباید بحث تابآوری در برابر زلزله را به تک بنا کاهش دهیم. بعد از زلزله شهرهای رودبار و منجیل و تخریب محلات این شهرها کل کارکرد شهر فلج شد، حتی فرماندار و شهردار نیز که باید این وضعیت را مدیریت میکردند، خود در زیر آوار درگذشتند. وی مفهوم حکمروایی محلات را یادآور شد و افزود: منظور از این عبارت موضوع
محلهمحوری است. در سند ملی بازآفرینی شهری، محله به عنوان کوچکترین واحد درنظر گرفته شده است. به همین دلیل از عبارت حکمروایی محلی استفاده کردیم تا مشارکت اجتماعی، مردمی، دستگاههای دولتی و بخش خصوصی در آن نشان داده شود.
نمیتوانیم شهر را تخریب کنیم
وزیر راهوشهرسازی با انتقاد از اداره شدن شهرها به صورت «اداری» گفت: شورای عالی شهرسازی و معماری، شهرداریها، ادارات آب، برق، گاز، مخابرات، بهداشت و... همگی شهر را با این روش اداره میکنند ولی وضع موجود نشان میدهد این رویکرد ناکارآمد است. در رویکرد جدید قرار است هماهنگی افقی میان همه دستگاهها با محوریت محله تا پایینترین سطوح در ستادهای استانی و شهرستانی لحاظ شود تا ستادهای بازآفرینی شهری بتوانند هم اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از توسعه بافتهای ناکارآمد را انجام دهند و هم کیفیت زندگی را بالا ببرند. درخصوص شاخصهای عملیاتی نیز وقتی میگوییم عبارت بافت فرسوده را باید کنار گذاشت به این دلیل است که این واژه صرفا به کالبد شهرها نظر دارد حال آنکه ما در این بافتها با جوامع انسانی روبهرو هستیم. بنابراین نمیتوان با سیستمهای استالینیستی ناگهان یک بافت را تخریب و به جای آن واحدهای مسکونی جدید ساخت بلکه باید این ناکارآمدی را تغییر داد. وی درخصوص وجود بیعدالتی در شهرها و تقسیم شهرها به بافتهای پردرآمد و فقیر اظهار کرد: در این ستاد قرار است که حق ساکنان بافتهای کارآمد داده شود تا با
توانمند کردن آنها زمینه بیعدالتی شهری را از بین ببریم. وزیر راهوشهرسازی درخصوص مشکلات مسکن مهر گفت: نتیجه این طرح این شد که شهر را رها کردیم و به جایی خارج از شهر رفتیم درحالی که باید بافتهای ناکارآمد اصلاح میشد. این بافتها دارای روابط اجتماعی بودند. نقدی که به سیاستهای گذشته داشتم، این بود که باید به بافتهای انسانی توجه میشد نه اینکه مجددا مجموعه واحدهای مسکونی را در جایی دور از شهر بسازیم.
وی در پایان از مشارکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و جهاد کشاورزی در ستادهای ملی و استانی بازآفرینی شهری خبر داد و گفت: جلسات ستاد ملی هر دوهفته یکبار تشکیل میشود و در جلسه بعد مشکلات شهر مشهد در دستور کار قرار دارد.
اتخاذ رویکرد انضباط اجتماعی
شهردار تهران نیز در این جلسه بااشاره به مسکن مهر گفت: موضوعاتی که مطرح شد، نشان داد که با تعریفی که از بافت آسیبپذیر از ابعاد کالبدی و انسانی وجود دارد، متفاوت از دو دهه قبل شده است ولی با تجربه ۱۰سالهیی که در شهر تهران و درحوزههای انتظامی دارم، معتقدم این موضوع به نوعی آمیخته با بحثهای حاشیهنشینی و آسیبهای اجتماعی است و ابعاد پنهانی در کلیت مباحثی که امروز مطرح شد، وجود دارد. محمدباقر قالیباف ادامه داد: ما نیاز داریم در رویکردهایمان کمی جنس کار را را نرمتر ببینیم و دقت بیشتری در این زمینه داشته باشیم. در واقع برای اینکه وارد این محیطهای آسیبپذیر شویم، باید به این آسیبها به عنوان اثرات پدیدهیی اجتماعی بنگریم. زمانی که موضوع را از منظر اجتماعی بررسی کردیم، باید با بستر اقتصادی این پدیده اجتماعی را مهار کنیم و این روند باید روح حاکم بر برنامهیی باشد که درحال نوشتن آن هستیم و هر جا بندی است که با آن مغایرت دارد باید اصلاح شود. شهردار تهران در ادامه اظهاراتش با بیان اینکه مهاجرت و تقسیمات کشوری از تاثیرگذارترین مباحثی است که این پدیده اجتماعی را روز به روز تقویت میکند، گفت: معتقدم که اگر رویکرد انضباط اجتماعی را اساس کار در بحث بافتها قرار دهیم ثمره آن امنیت اجتماعی خواهد بود ولی اگر با نگاه امنیت اجتماعی به سراغ کار برویم جامعه فعالیتها در این حوزه را پس میزند چون با موضوعات متعدد آسیبهای اجتماعی روبهرو هستیم و امنیت را از جنس سخت برداشت میکنند و مقاومت به خرج میدهند. بنابراین انضباط اجتماعی سبب امنیت اجتماعی است اما اگر رویکرد پدیده اجتماعی را مبنای کار قرار دهیم فعالیتها در این حوزه برای مردم قابل پذیرشتر خواهد بود. قالیباف در ادامه افزود: هرچقدر این پدیده اجتماعی را کلانتر کنیم قدرت تصمیمگیری ما از بین میرود. براساس تجربه ۱۰ساله فعالیت در این بافتها معتقدم ساماندهی بافتها، موضوعی پلاک به پلاک است و گاهی در یک پلاک، ۱۰ خانواده متفاوت زندگی میکنند. به عنوان مثال در منطقه ۱۲ و در یکی از ساختمانهای قدیمی ۲۰ خانواده با ۲۰ فرهنگ متفاوت درحال زندگی هستند. شهردار تهران افزود: باید این پدیده اجتماعی را در مقیاس یک یکم، به معنای بررسی خانه به خانه تعریف کرد. پیشنهاد میکنم این موضوع را در آییننامه حاکم کنیم، محله محوری اساس فعالیتها باشد و تمام سازمانها نیز باید در خدمت محله باشند. ما هرگز نمیتوانیم یک نسخه برای یک شهر بپیچیم چون موضوع خانه به خانه و محله محوری اساس کار است.
مسکن مهر اشتباهی بود که به بافتهای آسیبپذیر اضافه شد
شهردار تهران بااشاره به اینکه در تهران ۳۷۵ محله داریم که مشابه هم نیستند، افزود: چگونه میتوان آییننامهیی مشترک برای همه محلات بنویسیم؟ بهتر است از بالا به موضوع نگاه کنیم و اول خانه به خانه برویم و مشخص کنیم فعالیتهایمان نیازمند طی شدن چه فرآیندی است و بعد از این مرحله آییننامه بنویسیم. ما باید در بخشهای حقوقی، فنی، آموزشی و اقتصادی تسهیلگری کنیم. با همین هدف است که شهرداری تهران دفاتر تسهیلگری را راهاندازی کرده و به قدری این دفاتر نقش ایفا میکنند که به پنجههای تدبیر و عمل تبدیل شدهاند. قالیباف تاکید کرد: هرچند مسکن مهر هم یکسری خدمات خوب ارائه داده است اما خود به بافتهای آسیبپذیر اضافه شده و با آغاز این پروژه یکبار دیگر اشتباه دهه۶۰ در انتهای دهه۸۰ تکرار شد.
۵۴ هزار هکتار سکونتگاه غیررسمی داریم
معاون وزیر راهوشهرسازی هم به عنوان یکی دیگر از شرکتکنندگان در این جلسه گفت: مساحت سکونتگاههای غیررسمی کشور را ۵۴هزار هکتار است تامین منابع مالی پایدار برای بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری یکی از مواردی است که در ستاد ملی بازآفرینی به آن توجه شده است. محمدسعید ایزدی افزود: سهم قابل توجهی از مسکن مورد نیاز شهروندان از طریق فرآیند بهسازی تامین میشود. ضروری است که نگاهی دوگانه به گستره بافتهای فرسوده درکشور داشته باشیم. این مساله گرچه تهدیدی برای شهرهای ما به دلیل مسائل و مشکلات مختلف به شمار میآید اما میتوان به آن به عنوان یک فرصت در نظام برنامهریزی شهری نگاه کرد. وی با بیان اینکه در وزارت راهوشهرسازی علاوه بر تلاش برای جلوگیری از گسترش بیرویه شهرها به این موضوع به عنوان یک فرصت نگریسته میشود، ادامه داد: سهم قابل توجهی از مسکن مورد نیاز شهروندان از طریق فرآیند بهسازی تامین میشود. به گفته ایزدی، تلاش وزارت راهوشهرسازی این است که از طریق سیاستگذاری به مقوله پیشنگری در این زمینه توجه کند. ستاد ملی بازآفرینی پایدار محدودهها و محلههای هدف احیا، بهسازی و نوسازی شهری صبح روز سهشنبه ۲۳ تیرماه با حضور شهیندخت مولاوردی معاون امور زنان رییسجمهور، محمدباقر قالیباف شهردار تهران، اصغر میرمحمد صادقی معاون رییس کل بانک مرکزی، علیرضا دایمی معاون وزیر نیرو در امور برنامهریزی و امور اقتصادی، پیروز حناچی معاون وزیر راهوشهرسازی، محمدسعید ایزدی مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و نمایندگان ۱۶ وزارتخانه برگزار شد.