مهاجرت یا پیوستن به لشکر بیکاران
مهاجرت سالانه 150هزار جوان تحصیلکرده از ایران در میانمدت و بلندمدت، پیامدهای ناشناسی دارد که باید کالبدشکافی شود. برخی باورشان این است که مهاجرت جوانان ایرانی را نباید پدیدهیی منفی تلقی کرد و باید آن را یک ارزش دانست.
به این معنی که مهاجرت این میزان تحصیلکرده جوان میتواند در آینده سرمایه تجربی، علمی و کارشناسی بزرگی برای ایران باشد و در طول مهاجرت نیز آنها درآمدشان را به ایران میفرستند که پدیدهیی مثبت است. اما گروه دیگری باور دارند که مهاجرت سیلمانند نخبگان جوان ایرانی میتواند به خالی شدن سرمایه اجتماعی و نیروی کار متخصص و ورزیده در آینده منجر شده و راه رشد و توسعه اقتصاد ایران را ناهموار و تنگ کند.
تجربه دهههای اخیر نشان میدهد که باور گروه دوم با واقعیتها بیشتر سازگار بوده و در شرایطی که ایران نیازمند اندیشههای توانا و تخصصهای بالا برای عبور از اقتصاد بیمار است، جای خالی نیروهای متخصص در سطوح بالا بهویژه در رشتههای علوم انسانی و اقتصادی بهخوبی دیده میشود.
راهحل چیست؟ از نظر اقتصادی راهحلها معلوم و تجربه شدهاند؛ باید برای یک دوره مشخص و معین نرخ رشد سرمایهگذاری در فعالیتهایی که بالندهاند و به بازارهای جهانی وصل میشوند روندی شتابان را تجربه کنند. این شتاب در نرخ رشد سرمایهگذاری نیاز به رشد تقاضا در بازار کالا دارد و... به هرحال تقاضا برای استخدام باید افزایش یابد. اما دستیابی به همین راهحل تجربهشده کار بسیار دشواری است که پیچیدگی ویژه میخواهد. ایجاد شغل پایدار و مناسب کار سختی است و با سحر و جادو سازگاری ندارد.
برخی برآوردها نشان میدهد در بهترین وضعیت شاید در نیمه دوم سال 1395، حجم تولید ناخالص داخلی ایران با قیمتهای ثابت به سال 1390 برسد و شاید برای رسیدن به ثبات در رشد اقتصادی بالا حتی به سالهای نزدیک به 1400 کشیده شود. اقتصاد ایران آسیب جدی دیده است و برای ساماندهی آن جهت عبور از رکود و بهویژه بهنجارشدن بازار کار آن باید بسیار کار کنیم.
مسوولان دولت یازدهم توجه داشته باشند که حرفهای کلی، غیرکارشناسی و آرمانگرایانه در اقتصاد جایگاهی ندارد و باید بازار کار را خوب رصد کنند تا پیامدهای ناشناس آن مهار شود. جوان تحصیلکرده بیکار یا راهی خارج از کشور میشود یا اینکه به لشکر انبوه بیکاران دردسرساز احتمالی میپیوندد.
پیوستن جوانان تحصیلکرده به لشکر بیکاران فعلی موضوعی نیست که بتوان بهسادگی از کنار آن عبور کرد. این لشکر تهدیدی بزرگ است که جامعه ایرانی باید پیامدهای آن را تحمل کند. سست شدن پایههای خانواده، فرهنگ، اخلاق و امور اجتماعی از پیامدهای انبوه شدن این لشکر است که فاجعه درست میکند. هزینههای سرسامآوری که این بیکاران بر امروز و فردای ایران تحمیل میکنند را باید محاسبه کرد و آنگاه با مسایل دیگر مقایسه کرد.