انگشت اتهام ایران و چین به‌سمت یکدیگر
ایران، پاناما و بنگلادش: کشتی چینی مقصر حادثه بود
چین و هنگ کنگ: کشتی نفتکش قصور کرده است
گروه راه و شهرسازی
درحالی که ۴ماه از وقوع سانحه برخورد نفتکش ایرانی سانچی و کشتی چینی فله‌بر کریستال می‌گذرد، گزارش نهایی علت این حادثه از سوی سازمان بنادر و دریانوردی ایران منتشر شد. براساس این گزارش، کشتی چینی مقصر اصلی این سانحه و کشته شدن تمامی 32نفر سرنشین سانچی معرفی شده است اگرچه نتیجه گزارش نهایی هم همچون گزارش‌های قبلی با گزارش‌های چین و هنگ کنگ متفاوت است. براساس نظریه ایران، پاناما و بنگلادش، کشتی چینی کریستال مقصر بوده است، چین و هنگ کنگ نفتکش سانچی را مقصر سانحه اعلام می‌کنند.
البته تفاوت در نتیجه گزارش‌های منتشر شده از سوی کشورهای مذکور در شرایطی است که براساس فصل 7 آیین‌نامه بین‌المللی بررسی سوانح دریایی، کشورهای ایران، چین، پاناما(صاحب پرچم کشتی سانچی)، هنگ‌کنگ و بنگلادش مجاز به بررسی سانحه بودند و با توجه به اینکه برخورد در آب‌های چین بوده و کشتی برخورد‌کننده هم چینی بوده است، چین و هنگ کنگ با وجود گویا بودن شواهد و فایل‌های صوتی همچنان نفتکش سانچی را علت اصلی حادثه می‌دانند.
با وجود اختلاف نظرها میان دو طرف ماجرا، در گزارش نهایی سانحه سانچی(که در 16دی سال 96 رخ داد) آمده است که این برخورد در آب‌های آزاد و در شرایط دید مطلوب حدود 10مایلی بین تانکر سانچی و کشتی کریستال رخ داده و تغییر مسیر کشتی کریستال به سمت راست 15دقیقه قبل از سانحه موجب ایجاد موقعیت خطر تصادف شده که اگر این تغییر مسیر صورت نمی‌گرفت، تصادفی رخ نمی‌داد.
در همین رابطه، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی گفت: سازمان بنادر به عنوان مرجع حاکمیتی دریایی تیم رسیدگی خود را مامور کرد تا در فرآیند رسیدگی به سانحه حضور داشته باشد و در این میان با توجه به آنکه ۳۰نفر از خدمه کشتی سانچی ایرانی بودند و بنگلادش هم به دلیل حضور دو نفر از کارکنان کشتی که بنگلادشی بودند در بررسی سانحه نقش داشتند.
محمد راستاد افزود: پاناما هم به واسطه اینکه سانچی تحت پرچم پاناما درحال حرکت بود و چین به واسطه آنکه حادثه در آب‌های تحت مسوولیت آن کشور به وقوع پیوست و هنگ کنگ به دلیل آنکه کشتی تحت مالکیت خودمختار چین در این آب‌ها درحال حرکت بود در این حادثه ذی‌نفع هستند و در بررسی نتایج تصمیمات لازم را گرفتند.
زمینه‌های شکل‌گیری سانحه سانچی
نادر پسندیده، رییس هیات ایرانی بررسی‌کننده سانحه سانچی در بیان دلایل فرعی سانحه هم به نظریه 3 کشور ایران، پاناما و بنگلادش اشاره و اعلام کرد: افسران و دیدبان‌های کشتی کریستال تا زمان تصادم متوجه وجود و خطر تصادف با کشتی تانکر سانچی نشده بودند ضمن اینکه هر دو کشتی متوجه تغییرات شرایط ناوبری یکدیگر نشده بودند. او ادامه داد: روی کشتی کریستال سیستم موقعیت خودکار AIS که یک ابزار کمک ناوبری است به عنوان ابزار اصلی جلوگیری از تصادم استفاده شده بود. افسر ناوبر و دیدبان کریستال متوجه هشدار نوری کشتی سانچی نشده بودند همچنین تحویل و تحول مسوولیت ناوبری در کشتی کریستال به نحو صحیح انجام نشده بود به همین دلیل عدم استفاده صحیح از اطلاعات AIS باعث شده که افسر کریستال نتواند اطلاعات کافی از اطراف داشته باشد.
پسندیده همچنین اعلام کرد: تحقیق و بررسی یافته‌های سانحه نشان می‌دهد هر دو کشتی نتوانستند مطابق با قانون ۵ کنوانسیون جلوگیری از تصادف در دریا با موضوع الزام دیدبانی کامل از طریق دیدن و شنیدن و تمامی ابزارهای در اختیار نسبت به خطر تصادم آگاهی لازم را به دست آورند.
او افزود: هر دو کشتی نتوانستند مطابق با قانون ۷ جلوگیری از تصادم در دریا ارزیابی صحیحی از خطر تصادم به دست آورند. پسندیده همچنین علت اصلی سانحه را از دیدگاه نظریه کشورهای چین و هنگ کنگ اینچنین اعلام کرد: این سانحه در آب‌های آزاد در شرایط دید مطلوب حدود ۱۰مایل بین تانکر سانچی و کشتی کریستال درحال حرکت رخ داده که مطابق با قانون ۱۵کنوانسیون جلوگیری از تصادم در دریا این دو کشتی در مسیر تقاطع قرار داشتند و تانکر سانچی به عنوان کشتی راه‌دهنده باید از مسیر کشتی کریستال خارج می‌شده و کشتی کریستال به عنوان کشتی راه‌گیرنده باید سرعت و مسیر خود را حفظ می‌کرد و تانکر سانچی مطابق با قانون ۱۵ اقدام نکرده است.
به گفته این مقام مسوول، کشتی سانچی برای تغییر مسیر حداقل به زمانی ۱۰تا ۱۵دقیقه‌یی نیاز داشته است و کریستال هشدارهای سانچی را نادیده گرفته است. پسندیده همیچنین به بررسی گزارش لحظه به لحظه در یک ساعت باقی‌مانده به حادثه آتش‌سوزی نفتکش سانچی در آب‌های چین پرداخت و گفت: ساعت 18:45 به وقت محلی چین(۱۶دی ۹۶) در ساعت 19:51 که سانحه رخ داد، ساعت تعویض شیف افسر دوم و سوم سانچی بود. اگرچه ساعت تعویض شیفت در عرف بین‌المللی ساعت ۲۰ یا ۸ شب است اما در آن روز به دلیل آنکه قرار بود، کشتی روز بعد به مقصد برسد برای هماهنگ شدن با ساعت محلی به وقت کره جنوبی، تعویض شیفت را جلوتر انداختند. براساس محاسبات افسر سانچی، تمام کشتی‌های عبوری از پاشنه کشتی عبور می‌کردند، دیدبان کشتی کریستال می‌گوید در ساعت 19:31 سانچی را در ۷مایلی خود می‌بیند. او افزود: ساعت 19:42(۸ دقیقه به برخورد) افسر اول کریستال می‌گوید، فاصله از سانچی ۴/0 مایل شده است و من اکوی سانچی را روی رادار نمی‌دیدم که این مساله در عرف دریانوردی بین‌المللی پذیرفتنی نیست چراکه براساس بررسی‌های ما رادار کریستال سالم بود و ممکن است افسر این کشتی تنظیمات رادار را به درستی انجام نداده باشد چراکه کریستال ۲۳۵متر طول دارد و تغییر مسیر ۸ درجه‌یی برای آن ۱۰دقیقه زمان می‌برد. به گفته پسندیده، افسر سوم سانچی می‌گوید اگر من تغییر وضعیت بدهم، کار بدتر می‌شود. باید کشتی‌های کوچک‌تر کاری بکنند. بنابراین سانچی در وضعیتی قرار گرفته که احساس خطر کرده ولی نمی‌تواند کاری کند. ساعت ۱۹: ۴۴ افسر اول کشتی کریستال می‌گوید من اکوی رادار را ندیده‌ام و فقط علایم موقعیت کشتی‌های اطراف را مشاهده کرده‌ام و فکر کردم این علایم مربوط به کشتی‌های ماهیگیری کوچک است و خودشان تغییر مسیر می‌دهند.
او ادامه داد: ساعت 19:45 افسر سوم سانچی که نگران رسیدن کریستال است مجددا وضعیت آن را بررسی می‌کند. کریستال در این لحظه در دو مایلی سانچی قرار گرفته به همین دلیل افسر سوم سانچی به دیدبان خود می‌گوید ۵ فلش کوتاه به کریستال نشان دهد براساس صدای افسر سوم سانچی که در جعبه سیاه است، وی به دیدبان می‌گوید باید کاری کنی ولی من چه کار می‌توانم بکنم!؟ سمت راست من اشغال است.(کشتی ماهگیری چینی در این لحظه درحال عبور از سانچی بوده است)
پسندیده اظهار کرد: کشتی کریستال در همین لحظه که تنها ۴دقیقه به سانحه مانده درحال تغییر شیفت است و افسر اول، ناوبری را به افسر سوم کریستال تحویل می‌دهد. همچنین افسر اول به افسر سوم می‌گوید، ترافیک زیادی نداریم و پل فرماندهی را ترک می‌کند. افسر اول کریستال اطلاعات کافی را به افسر شیفت(افسر سوم) ارائه نمی‌دهد. در همین لحظه کشتی ماهیگیری از پاشنه سانچی عبور می‌کند. همچنین در همین دقیقه علامت ۵ فلش کوتاه به کشتی کریستال نشان داده می‌شود. براساس صدای دیدبان که از جعبه سیاه به دست آمده، فاصله عبور دو کشتی از یکدیگر صفر است. به گفته او، ساعت 19:47 افسر سوم سانچی از دیدبان می‌پرسد، کشتی‌ای که با ما زاویه صفر دارد، کوچک است؟ دیدبان می‌گوید، خیر بزرگ است. افسر سوم می‌پرسد پس چرا دارد این کار را می‌کند؟ تا این لحظه افسر سوم کریستال که تازه موقعیت را تحویل گرفته هنوز به وضعیت مسلط نشده و از خطر تصادف مطلع نشده است. ساعت 19:48(دو دقیقه مانده به برخورد)، افسر سوم سانچی با کاپیتان تماس می‌گیرد و اعلام می‌کند که یک کشتی بزرگ با زاویه صفر درحال عبور از کنار ماست.
او افزود: ساعت 19:49(یک دقیقه مانده به برخورد) افسر سوم سانچی فریاد می‌زند تمام سکان به چپ. همچنین صدای کاپیتان سانچی هم که در جعبه سیاه شنیده می‌شود در پل فرماندهی حاضر شده و اعلام می‌کند تمام سکان به چپ. افسر سوم کریستال هم که تازه متوجه ماجرا شده در همین لحظه اعلام کرده است که کریستال با تمام سکان به سمت راست تغییر مسیر بدهد اما به دلیل آنکه تغییر مسیر این دو کشتی بزرگ ۱۰تا ۱۵دقیقه طول می‌کشد، نمی‌توانند کاری انجام بدهند.
پسندیده گفت: ساعت 19:50 برخورد انجام می‌شود و کاپیتان سانچی دستور فعال‌سازی سیستم هشدار را می‌دهد تا ملوانان و دریانوردان کشتی را ترک کنند، افسر سوم کریستال تازه در زمان تصادم می‌گوید که سکان تمام به راست.
ساعت 19:51 سانچی منفجر می‌شود، کاپیتان این کشتی دستور روشن شدن پمپ‌های آتش‌نشانی را می‌دهد. سینه کریستال نیز بر اثر ترشح محموله سانچی به این کشتی دچار آتش‌سوزی شده و ملوانان آن با استفاده از قایق اضطراری یا نجات کشتی را ترک می‌کنند. در این لحظه است که کاپیتان کشتی کریستال به پل فرماندهی آمده و موتور کشتی را تمام به عقب می‌کند. براساس این گزارش ساعت 19:52 انفجارات پی در پی کل پل فرماندهی را در برمی‌گیرد به‌گونه‌یی که ارتفاع شعله آتش ۸۰ متر و درجه حرارت آن ۷۰۰درجه بوده است. همچنین گاز سمی ناشی از اشتعال میعانات گازی اطراف کشتی را در برمی‌گیرد. ساعت 19:53 در پل فرماندهی صدای افسر اول و سوم و کاپیتان سانچی به گوش می‌رسد که فقط صدای آتش آتش شنیده می‌شود. این دقیقه آخرین دقایقی است که صداها در پل فرماندهی شنیده می‌شود. در این لحظه آتش روی تانکر سانچی درحال توسعه است و موتور و ژنراتور اصلی سانچی از کار می‌افتد همچنین در این لحظه است که سیستم هشدار GMDSS هم از کار می‌افتد.
