ناهماهنگی انرژی در پی «خام‌سوزی»

گلناز پرتوی مهر|

ناهماهنگی انرژی و هدر رفت زیاد از مسائلی است که در ایران وجود دارد و بخش انرژی کشور را با چالش‌های مهمی مواجه کرده است.

این موضوع منجر به خام سوزی و مصرف منابع بدون ایجاد ارزش افزوده و همچنین مصرف بالای سرانه انرژی شده است. برای پرداختن به این مسائل، اجرای سیاست‌های مناسب که بر بهینه‌سازی و اصلاحات یارانه‌ها تمرکز دارد، بسیار مهم است. 

به گزارش خبرنگار «تعادل»، اقدامات سیاستی باید فراتر از رویکردهای مبتنی بر قیمت باشد و هم سیاست‌های غیرقیمتی و هم مکانیزم‌های قیمتی مشوق و تنبیهی را در بر گیرد. در ادامه با توجه به اهمیت سیاست‌های خاص تعرفه‌ای در بخش خانگی و لزوم اصلاح شیوه اعطای یارانه انرژی بر اساس کدهای ملی در بخش غیرصنعتی و خانگی با محمدرضا کارگزار کارشناس حوزه انرژی به گفت‌وگو پرداختیم.

محمدرضا کارگزار، کارشناس حوزه انرژی، در رابطه با هدررفت بیش از 100 میلیارد دلاری انرژی در بخش‌های مختلف کشور در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل»، گفت: هدر رفت انرژی و ناهماهنگی در بخش انرژی ایران به سطح هشدار رسیده است. تخمین زده می‌شود که این کشور سالانه بیش از 100 میلیارد دلار اتلاف انرژی را متحمل می‌شود که عمدتاً به دلیل سوءاستفاده و شیوه‌های ناکارآمد مصرف انرژی است. 

وی تصریح کرد: برای کاهش اتلاف انرژی، بهبود بهره‌وری انرژی و ایجاد انگیزه در رفتارهای بهینه و کارآمد مصرف باید به این مسائل به‌طور جامع پرداخته شود. سیاست‌های متمرکز بر بهینه‌سازی انرژی نباید صرفاً بر تعدیل قیمت تکیه کنند، بلکه باید مشوق‌ها و جریمه‌های غیر قیمتی را نیز در نظر بگیرند.

وی گفت: در بخش غیرصنعتی و خانگی، یک رویکرد کلیدی سیاست باید اعطای یارانه انرژی به افراد بر اساس کد ملی یا مصرف سرانه آنها باشد. این مکانیسم اهمیت یارانه‌های هدفمند برای ارتقای بهینه‌سازی مصرف را تشخیص می‌دهد. 

وی ادامه داد: اجرای مکانیسم مربوط به اعطای یارانه انرژی بخش خانگی نظیر برق و گاز به نفر نیازمند یک مرحله حیاتی است. باید اجرای کامل و نهایی شدن تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها انجام شود. این سیستم تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها، قیمت‌ها را برای خانوارها بر اساس میزان مصرفشان متمایز می‌کند و یارانه‌های مرتبط با مصرف بیش از حد بهینه تعیین شده برای انرژی را به تدریج کاهش می‌دهد یا حذف می‌کند. وی عنوان کرد: تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها مسیر اصلی تحقق ایده کلان اعطای یارانه انرژی بخش خانگی نظیر برق و گاز به نفر است زیرا در صورت عدم اصلاح قیمتی و عدم سیگنال‌دهی مناسب قیمتی برای مصارف بالاتر از الگوی بهینه، نه تنها مردم ذی‌نفع بهینه‌سازی نمی‌شوند بلکه هدررفت انرژی کماکان باقی خواهد ماند. 

    اهمیت تعرفه‌گذاری پلکانی 

در جهت بهینه‌سازی مصارف پرمصرف‌ها 

با سرانه مصرف بسیار بالای این مشترکان

این کارشناس انرژی در رابطه با لزوم اجرای نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها گفت: اجرای نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها نقش مهمی در تقویت مصرف بهینه انرژی ایفا می‌کند. با اجرای این نظام تعرفه‌گذاری مشترکین پرمصرف به دلیل سیگنال قیمتی به سمت کاهش می‌روند و با الگوهای مصرف بهینه همسو می‌شوند. وی بیان داشت: نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها به عنوان یک ابزار ضروری در تغییر شکل رفتارهای مصرف و ایجاد انگیزه در بهره وری انرژی عمل می‌کند.

کارگزار ادامه داد: از آنجایی که بازار قیمت تعادلی منصفانه‌ای را برای مصارف درون الگوی بهینه ایجاد می‌کند و خارج از الگوی بهینه باید قیمت معادل قیمت انرژی وارداتی شود؛ مشترکین پرمصرف وادار می‌شوند تا الگوهای مصرف خود را تنظیم کنند و از اصلاحات یارانه بهره مند شوند که در نهایت به یک چشم‌انداز انرژی هماهنگ‌تر و کارآمدتر کمک می‌کند. 

وی تصریح کرد: برای رسیدگی موثر به ناهماهنگی و هدر رفتن انرژی، سیاست‌ها باید به تنهایی از تعدیل قیمت فراتر رود. در حالی که اصلاحات قیمت نقش مهمی ایفا می‌کند، سیاست‌های غیر قیمتی نیز باید اجرا شوند اما مساله کاهش مصرف مشترکان پرمصرف با افزایش آگاهی حل نخواهد شد و مساله تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها از این نظر نیز اهمیت دارد که موجب ترویج فناوری‌های جدید در تولید بیشتر انرژی یا صرفه جویی بیشتر در انرژی خواهد شد که اتفاقا مشترکان پرمصرف مرفه نیز هستند و طبق گزارش وزارت کار، رفاه و تامین اجتماعی، رابطه مستقیمی بین پرمصرف بودن در بخش گازی با مرفه بودن است. 

وی عنوان کرد: البته رویکرد جامع ترکیبی از مشوق‌های قیمتی با اقدامات غیر قیمتی تأثیر عمیق‌تر و ماندگارتری بر بهینه‌سازی مصرف انرژی برای افراد و کل بخش داخلی خواهد داشت.

وی در پایان گفت: پرداختن به چالش‌های ناهماهنگی و هدر رفت انرژی در ایران نیازمند یک رویکرد سیاستی جامع است. اجرای هدفمندی یارانه‌ها بر اساس کدهای ملی به همراه ایجاد نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها و قیمت‌گذاری برای مشترکان پرمصرف معادل قیمت واردات انرژی، انگیزه‌هایی را برای کاهش مصرف انرژی و اتخاذ الگوهای بهینه فراهم می‌کند. ترویج رفتارهای مصرف انرژی کارآمد از طریق ترکیبی از سیاست‌های قیمتی و غیرقیمتی برای دستیابی به پایداری بلندمدت و بهینه‌سازی منابع انرژی ضروری است. با اتخاذ این تدابیر، ایران می‌تواند شروع به هماهنگ کردن چشم‌انداز انرژی خود، کاهش هدر رفت و تشویق افراد به اتخاذ عادات مصرف انرژی مسوولانه‌تر و کارآمدتر کند.